تحول مفهوم امنیت در ناتو پس از جنگ سرد براساس مکتب کپنهاگ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

 با فروپاشی نظام دوقطبی و اضمحلال شوروی، پیش‌بینی می‌‌‌‌شد تمام نهادها و سازوکارهای برآمده از این نظام نیز از بین برود، اما ناتو و ورشو دو پیمان امنیتی برآمده از دوران جنگ سرد، با دو سرنوشت متفاوت مواجه گردیدند. ورشو، متعاقب اضمحلال شوروی از هم فروپاشید، در حالی که این احتمال می‌رفت که ناتو هم به سرنوشتی مشابه دچارشود، اما برخلاف تمام پیش‌بینی‌ها، ناتو توانست از این بحران هویتی، موفق بیرون آید و با بازتعریف کارکرد و وظایف، به توجیه بقای خود برای قرن 21 بپردازد. پیمانی که با وجود سازمان ملل به عنوان متولی حفظ ثبات و امنیت در جهان، وجودش بی‌معنا به نظر می‌رسید، توانست با تحولات ساختاری و معنایی نه تنها به حیات خود ادامه دهد، بلکه در زمانی که شورای امنیت در خلاء ابزار اجرایی به سر می‌برد به عنوان بازوی اجرایی سازمان ملل و پلیس جهانی به ایفای نقش بپردازد. شاید مهمترین نقش را در این بقا، تحول در مفهوم امنیت ایفا نمود. در دوره‌ی پسا جنگ سرد، ما شاهد شکل‌گیری رهیافت‌هایی در روابط بین‌الملل هستیم که تمرکز خود را بر بازتعریف مفهوم امنیت می‌گذارند. بر همین منوال، سوال اصلی پژوهش حاضر نیز این است که مفهوم امنیت در ناتو در دوران نظم نوین جهانی، چگونه تعریف می‌شود، و تحولات ساختاری سازمان مزبور جهت هماهنگی با این دگرگونی، چگونه بوده است؟
مکتب کپنهاک به عنوان یکی از برجسته ترین مکاتب در این حوزه، با ارائه‌ی تفسیر‌ی موسع از مفهوم امنیت و گسترش دامنه‌ی امنیت به ابعادی چندگانه، گامی اساسی در باز تعربف امنیت برداشت. براین اساس، پس از جنگ سرد، ماهیت تهدیدات متحول شده و از گستردگی و تنوع بیشتری نسبت به گذشته برخوردارگردید. در همین راستا با تحول مفهوم امنیت در دوران جنگ سرد از بُعد سخت افزاری و تک سویه (تک جانبه) به ابعاد نرم افزاری و چند‌ جانبه در دوران پسا جنگ سرد، شاهد تغییر در کارکردهای ناتو از یک نهاد نظامی صرف به یک نهاد سیاسی- امنیتی هستیم.
 

کلیدواژه‌ها


منابع فارسی
-ابراهیمی، نبی‌الله.(1386). تاملی بر مبانی و فرهنگ مکتب کپنهاگ. فصلنامه‌ی سیاست خارجی، سال بیست و یکم، شماره‌ی 2 ایران، دوره‌ی جدید، سال هفتم، شماره‌ی 23.
-آزاده، سجاد.(1390). اهداف ناتو در لیبی. فصلنامه‌ی مطالعات خاورمیانه، سال هجدهم، شماره‌ی چهارم، صص 99-125.
-باسی، مجید و محمدی، وحید.(1392). تبیین رئالیستی منازعه‌ی قدرت در سوریه و پیامدهای آن برای امنیت جمهوری اسلامی ایران، پژوهشنامه‌ی ایرانی سیاست بین‌الملل، سال اول، شماره‌ی 2، صص 70-93.
-بوزان، باری.(1387). مردم، دولت‌ها و هراس. ترجمه‌ی پژوهشکده‌ی مطالعات راهبردی. تهران: پژوهشکده‌ی مطالعات راهبردی.
-جاوید‌نیا،کیومرث.(1389). جایگاه مفهوم امنیت دریایی در استراتژی آینده‌ی ناتو. فصلنامه‌ی سیاست خارجی، سال بیست وچهارم (ویژه‌ نامه‌ی ناتو).
-حقیقی، رضا.(1391). تحولات ناتو از لیسبون تا شیکاگو، چشم انداز فرارو، تهران: موسسه‌ی فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر، معاونت پژوهشی.
-داد‌اندیش، پروین، کوزه‌گر کالجی، ولی.‌‌‌‌‌‌‌‌(1389). بررسی انتقادی نظریه‌ی مجموعه‌ی امنیتی منطقه‌ای با استفاده از محیط امنیتی منطقه‌ی قفقاز جنوبی، فصلنامه‌ی راهبرد، سال نوزدهم، شماره‌ی 56، صص 73-107.
-عبدالله خانی، علی.(1385). بررسی و نقد نظریه‌ی امنیتی ساختن، فصلنامه‌ی مطالعه‌ی راهبردی، شماره‌ی سوم، شماره مسلسل 33.
-کاسچف،کنستانتین.(1389). روسیه، ناتو و ساختار جدید امنیتی. ترجمه‌ی رحمان تقومی‌راد، دو ماهنامه‌ی تحولات ایران و اوراسیا، شماره‌ی 29.
-کولایی، الهه و تیشه‌یار، ماندانا.(1385). دگرگونس ژئوپلیتیکی و تحول در ماموریت، ساختار و کارکردهای نهادهای بین‌الملل(نمونه‌ی موردی: ناتو). فصلنامه‌ی ژئوپلیتیک، سال دوم، شماره‌ی سوم و چهارم.
- متقی، ابراهیم. پازن، مژگان.(1391).اجلاس شیکاگو، تحول در راهبرد امنیتی ناتو در سال‌های 2012-2020، فصلنامه‌ی راهبرد‌ی دفاعی، سال دهم، شماره‌ی 38.
-مهرورز، آسیه.(1390). بررسی تحولات رهنامه‌ی دفاعینظامی ناتو پس از 11 سپتامبر و تاثیر آن بر محیط امنیتی ج.ا.ایران، فصلنامه‌ی راهبردی دفاعی، سال نهم، شماره‌ی 33.
- وزان، بارن.(1388 ). از جامعه‌ی بین‌الملل تا جامعه‌ی جهانی، محمد‌علی قاسمی، تهران: پژوهشکده‌ی مطالعات راهبردی.
لاتین:                                                                                                                     
-Alexandra ,Gheciu (2005) Security Institutions As Agents Of Socialization ? Nato And The New Europe”.International Organization.Vol.59.No.4 .Pp973-1012.
-Arnold,Kammel And Benjamin,Zyla)2011 ),Looking For A ‘Berlin-Plus In Reverse ’?Nato In Search Of A New Strategic Concept Published By Elsevier Limited On Behalf Of Foreign Policy Research Institute.
-Buzan, B.; Lweaver, O., & Wilde, J. (1998). Security; A New Framework Foranalysis. London: Lynne Rienner.
Christopher S. Browning(2008).” The Future Of Critical Security Studies: Ethics And The Politics Of Security “.European Journal Of International Relations June 2013 Vol. 19 No. 2 235-255.
-Emanuel, Adler(2008 )The Spread Of Security Communities: Communities Of Practice, Self-Restraint, And Nato's Post—Cold War Transformation European Journal Of International Relations June 2008 Vol. 14 No. 2 195-230.
-Emanuel, Adler(2008) ,Self-Restraint, And Nato's Post --Cold War Transformation Europeanjournalofinternationalrelations.
-H, Daalder And James G, Stavridis (2012).” Nato's Victory In Libya ,Foreign Affairs Magazine.
-Jacob, Darwin Hamblin) 2010(, Environmentalism For The Atlantic Alliance :Nato's Experiment With The "Challenges Of Modern Society“Published By: Forest History Society And American Society For Environmental Historyvol. 15, No. 1 .
-Javier, Solanasource6 (1999) Nato's Success In Kosovoauthor(S):: Foreign Affairs, Vol. 78, No. 6.
John ,S Duffield(1994-1995) Natos Functions After Cold War.Political Science Quarterly.Vol.109. No.5.Pp763-787.
-John S. Duffield(Winter, 1994-1995).Nato's Functions After The Cold War -Published By The Academy Of Political Science. Political Science Quarterly, Vol. 109, No. 5. Pp. 763-787.
-Jonathan, Kirshnersource(1998),Political Economy In Security Studies After The Cold “Jonathan Kirshnersource: Review Of International Political Economy, Vol. 5, No. 1.
-Özlem , Azer (2011),Transformed Nato In The Post-Cold War Era And New Threat Perceptionstbilisi - Batumi, Georgia.
-Peter Marton (2013)Between Willing And Reluctant Entrapment :Cee Countries In Natos Non-European Missins Communist And Post-Studiesxxx1-12 Journal Homepage.
-Remond, Rene(1999),Introduction L’ H’ Histoire De Notre Temps ,Paris: Sevip.
-Renee ,De Nevers (2007).Nato Is International Security Rol In The Terrorist Era “ International Security. Vol 31.No.4. Pp. 34-66.
Rousselet,Micheline(2001),Les Organisms Internation Aux,Paris, Marabout.
-Ronald D, Asmus ,And Others ( 1993)”Building A New Nato. Foreign Affairs.Vol. 72.No. 4.Pp28-40.
-Chena, Salim (2008),”L’ E cope De Copenhaguen Relations Internationales ”,In Revue Asylon, No 4.
-Timothy,Garden(2002) “Nato In Trouble “ The Worle Today Vol. 58. No. 11. Pp 17-18.
-Trenin,Dmitri(2014),”The Ukraine Crisis And The Resumption Of Great Power Rivaly”, Shrnegi Moscow Center.