مفهوم و ابعاد « انگیزاننده‌های مهاجرت داوطلبانه متخصصان» صنعت نفت با تاکید بر نقش و کارکردهای مدیریت منابع انسانی: رویکردی سیاستی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای مدیریت قراردادهای بین المللی نفت و گاز و عضو مرکز رشد دانشگاه امام صادق (ع)

2 دانشجوی کارشناسی ارشد معارف اسلامی و مدیریت بازرگانی با تخصص منابع انسانی، دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

مهاجرت متخصصان از صنایع راهبردی و کلیدی کشور یکی از دغدغه‌های اصلی اندیشمندان و سیاست‌گذاران در سطوح عالی است که به صورت خاص، صنعت نفت کشور، آسیب‌های فراوانی از این موضوع دیده است. از آنجا که تلاش برای واکاوی ابعاد این مسئله و سعی در کاهش انگیزه‌های مهاجرت داوطلبانۀ متخصصان از کشور بسیار ضروری است، در پژوهش حاضر، ضمن مفهوم‌پردازی و بررسی ابعاد انگیزاننده‌های مهاجرت داوطلبانۀ متخصصان در صنعت نفت کشور، با تأکید بر نقش وکارکردهای مدیریت منابع انسانی، این عوامل رتبه‌بندی شده‌اند. بر این اساس، پس از انجام مطالعات کتابخانه‌ای و طراحی مدل نهایی، اعتبارسنجی مدل براساس نظر متخصصان حوزۀ منابع انسانی انجام شد و پرسش‌نامۀ نهایی که به صورت مقایسات زوجی تدوین شده بود توسط ده نفر از متخصصان نفتی مهاجرت کرده از کشور، تکمیل گردید. براساس نتایج پرسش‌نامه‌ها که با روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) تجزیه و تحلیل شد، از میان سه عامل مؤثر در انگیزه ــ یعنی شخصیت، نوع شغل بین‌المللی و ویژگی جمعیتی ــ عامل شخصیت به عنوان مهم‌ترین عامل و از میان چهار هدف انگیزشی ــ یعنی پیشرفت شغلی، تغییر زندگی، انگیزۀ مالی و ماجراجویی ــ عامل پیشرفت شغلی بالاترین رتبه و اولویت را کسب کرد. توصیه‌های سیاستی به منظور مدیریت فضای مهاجرت متخصصان در کشور، در بخش پایانی مقاله ارائه شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابراهیمی بلانی، مهدی و سعید شهباز مرادی. 1391. «بررسی تطبیقی ابزارهای توسعۀ منابع انسانی در شرکت ملی نفت ایران و شرکت‌های پیشرو». ماهنامه اکتشاف و تولید [نسخه الکترونیکی]. دوره 8. شماره 92. صص 9-12. قابل دسترس در: http://ekteshaf.nioc.ir/browse.php?a_id=186&sid=1&slc_lang=fa
آذر عادل و رجب­زاده علی.1389. تصمیم‌گیری کاربردی (رویکرد MADM)، تهران: نگاه دانش.
آذر عادل و مومنی منصور.1389. آمار و کاربردهای آن در مدیریت، تهران: سمت.
اسماعیلی، مهدی. 1385. «پیرامون مهاجرت نخبگان». راهبرد توسعه. شماره 5 (بهار). صص137-182.
اصغری صارم، علی، سید محمد مقیمی و عباس منوریان. 1391. «شناسایی موانع تدوین استراتژی های کارکردی منابع انسانی». چشم انداز مدیریت دولتی [نشریه الکترونیکی] .دوره 3. شماره 9 (بهار).صص 91-116. قابل دسترس در: http://1o2.ir/o3bkz
«آمار و جزئیات جدید از وضع کارمندان و نیروی انسانی در صنعت نفت ایران».1394. پاراف [پایگاه اینترنتی]. قابل دسترس در: https://paraf.ir/statistics-details-situation-employees-human-resources-irans-oil-industry [15/7/1394].
الوانی، سید مهدی و فتاح شریف­زاده. 1394. فرایند خط­مشی گذاری عمومی. چاپ 14. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
امینی، عباس و تهمینه برومند. 1394. «تبیین جامعه شناختی عامل مؤثر بر جمعیت گریزی در مناطق روستایی (مطالعه موردی: پادنای سفلی، سمیرم)». جامعه‌شناسی کاربردی [نسخه الکترونیکی]. دوره 26. شماره 1 (بهار). صص137-154. قابل دسترس در: http://journals.ui.ac.ir/article_18391_0.html.
بهرامی، سوسن و دیگران. 1389. «رابطه چندگانه کارکردهای مدیریت راهبردی منابع انسانی و سرمایه فکری در دانشگاه‌های دولتی استان اصفهان». مطالعات مدیریت راهبردی، دوره 1. شماره 4 (زمستان). صص 105-87. قابل دسترس در: http://fa.journals.sid.ir/ViewPaper.aspx?id=150523.
توکل، محمد و ایمان عرفان منش. 1393. «فراتحلیل کیفی مقالات علمی ناظر بر مسئله فرار مغزها در ایران». بررسی مسائل اجتماعی ایران [نسخه الکترونیکی]. دوره 5. شماره 1 (بهار و تابستان). صص 45-75. قابل دسترس در: https://ijsp.ut.ac.ir/article_53754_7250.html.
حری، حمیدرضا، سیدعبدالمجید جلائی و نسیم حمزه نژاد. 1394. «بررسی تأثیر فرار مغزها بر تولید و تجارت خارجی ایران با استفاده از یک مدل تعادل عمومی قابل محاسبه». نظریه‌های کاربردی اقتصاد [نسخه الکترونیکی]. دوره2. شماره1 (بهار). صص 44-25. قابل دسترس در: http://ecoj.tabrizu.ac.ir/article_3802_650.html.
دهخدا، علی­اکبر. 1373. لغت­نامه دهخدا. چاپ اول از دوره جدید. تهران: انتشارات و چاپ دانشگاه تهران
دهقان هامانی، مجید.1390. بررسی فاصله روانی - اجتماعی بین مردم ایران و مهاجرین افغان و تأثیر آن بر جرایم ارتکابی افغان­ها. پایان­نامه مقطع کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام نور استان تهران.
رحمانی، تیمور و مرتضی مظاهری ماربری. 1393. «بررسی تأثیر مهاجرت بر انباشت سرمایه انسانی و رشد اقتصادی در کشورهای در حال توسعه (2000-1975)». پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی [نسخه الکترونیکی]. دوره 5. شماره 17(زمستان).صص 61-74. قابل دسترس در: http://egdr.journals.pnu.ac.ir/article_1251_233.html.
رضائیان، علی. 1390. مبانی سازمان و مدیریت. چاپ 15. تهران: سمت.
سعدی، حشمت الله، لیلا بهرامی و جواد افشارکهن. 1393. «علل مهاجرت روستاییان در استان همدان (شهرسان ملایر بخش جوکار)». مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد [نسخه الکترونیکی]. سال 11. شماره 1. صص 53-74. قابل دسترس در: https://social.um.ac.ir/index.php/societal/article/view/13376 .
سنجری، احمدرضا، علی اکبر علیزاده و مریم جوکار دهویی. 1393. «تحلیل رابطه بین مدیریت استعداد و ارتقای عملکرد کارکنان نخبه: مطالعه موردی شرکت ملی پخش فرآورده­های نفتی ایران». فصلنامه مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت. سال 6 . شماره 22. صص 10-29.
سیدنقوی، میرعلی و امین پوربرخورداری. 1391. «نقش کارکردهای مدیریت منابع انسانی و رفتار شهروندی سازمانی در کارآفرینی سازمان». فصلنامه منابع انسانی ناجا. دوره 7. شماره 28 (تابستان). صص 7-28. قابل دسترس در: http://phr.jrl.police.ir/content.php?pagename=show article&journal_id=28&request_id=2837
شاه آبادی، ابوالفضل، محمد حسین کریم کشته و عبدالله محمودی. 1385. «بررسی عوامل مؤثر بر فرار مغزها (مطالعه موردی ایران)». پژوهشنامه بازرگانی [نسخه الکترونیکی]. دوره 10. شماره 39 (تابستان). صص 39-82. قابل دسترس در: http://fa.journals.sid.ir/ViewPaper.aspx?id=44307.
شاه آبادی، ابوالفضل و آمنه جامه بزرگی. 1392. «تأثیر آزادی اقتصادی بر مهاجرت نخبگان از کشورهای منتخب G77 به ایالات متحده آمریکا». پژوهشنامه بازرگانی. دوره 17. شماره 67 (تابستان). صص 153-181. قابل دسترس http://pajooheshnameh.itsr.ir/article_6319_0.html.
شاه آبادی، ابوالفضل و رقیه پوران. 1388. «اثر مهاجرت مغزها بر رشد اقتصادی (مورد مطالعه ایران)». پژوهشنامه بازرگانی . دوره 13. شماره  52 (پاییز). صص 35-64. قابل دسترس در: http://fa.journals.sid.ir/ViewPaper.aspx?id=98760.
شهوازیان، سلاله و سعید مرتضوی. 1392. «شناسایی عوامل مؤثر در حفظ افراد مستعد از دیدگاه مدیران صنعت نفت و فعالان سایر صنایع». فصلنامه مدیرت منابع انسانی در صنعت نفت [نسخه الکترونیکی]. سال 5. شماره 18 (زمستان). صص 107-126. قابل دسترس در: http://www.noormags.ir/view/fa/magazine/number/60894 .
صحت، سعید، فرزانه صادقی و مصطفی آشنا. 1394. «بررسی نقش کارکردهای مدیریت منابع انسانی در خلق و تسهیم دانش». فصلنامه مطالعات منابع انسانی . دوره 5. شماره .15 صص 65-84. قابل دسترس در: http://yon.ir/Hql6H
قلی پور، آرین، مهدی فتاحی و علی پیران­نژاد. 1386. «تأثیر عدالت اجتماعی بر مهاجرت نخبگان».رهیافت [نسخه الکترونیکی]. شماره 40 (پاییز). صص 35-45. قابل دسترس در: http://fa.journals.sid.ir/ViewPaper.aspx?ID=133255 .
معین، محمد. 1363. فرهنگ فارسی. تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی
هاولت، مایکل و ام رامش. 1995. مطالعه خط مشی عمومی. ترجمه عباس منوریان و ابراهیم گلشن. چاپ اول. تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
هاولت، مایکل، ام رامش و آنتونی پرل. 2009. مطالعه خط مشی عمومی: چرخه­های خط مشی و زیرنظام­های خط مشی. ترجمه عباس منوریان و ابراهیم گلشن. چاپ اول. تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
Andresen, Maike, Akram Al Ariss and Matthias Walther. 2012. Self-Initiated Expatriation Individual, Organizational, and National Perspectives, New York: Routledge.
Biemann, Torsten and Maike Andresen. 2010. "Self-initiated foreign expatriates versus assigned expatriates Two distinct types of international careers?" Journal of Managerial Psychology. Vol. 25. Issue: 4. pp.430-448.
Briscoe, panelJon P, Douglas T.Hall and Rachel L. Frautschy DeMuth, .2006. "Protean and boundaryless careers: An empirical exploration". Journal of Vocationa Behavior, vol.69. Iss1. pp.30–47.
Cartwright, Susan ,  Cary L.Cooper and Kerr  Inkson. 2009. The Oxford Handbook of Personnel Psychology, Oxford : Oxford niversity Press.
Ceric, Arnela and Heather J. Crawford. 2016. "Attracting SIEs: Influence of SIE motivation on their location and employer decisions" Human Resource Management Review. vol 26. pp. 136-148. DOI:10.1016/j.hrmr.2015.10.001.
Delery, John E and Jason D. Shaw. 2001. "The strategic management of people in work organizations: Review, synthesis, and extension" Research in Personnel and Human Resources Management (Research in Personnel and Human Resources Management (Research in Personnel and HumanResources Management, Volume 20) Emerald Group Publishing Limited, pp.165 - 197
Farndale, Elaine, Avinash Pai, Paul Sparrow and  Hugh Scullion. 2014. "Balancing individual and organizational goals in global talent management: A mutual-benefits perspective". Journal of World Business. vol 49, no. 2. pp. 204-214.
Gallego, Aina, Sergi Pardos-Prado. 2013. "The Big Five Personality Traits and Attitudes towards Immigrants". Journal of Ethnic and Migration Studies.vol 40. Iss 1. pp 1-21.
Inkson, kerr, Micheal B. Arthur, Judith Pringle and Sean Barry. 1997. "Expatriate assignment versus overseas experience: Contrasting models of international human resource development". Journal of World Business. Vol 32, Iss 4 (Winter). pp. 351-368
Jackson, D.J.R., Carr, S.C., Edwards, M., Thorn, K., Allfree, N., Hooks, J, Inkson, K. 2005. "Exploring the dynamics of New Zealand's talent flow". New Zealand Journal of Psychology. vol 34. Iss 2. pp 110-116.
Myersa, Barbara, Judith K. Pringleb. 2005. "Self-initiated foreign experience as accelerated development: Influences of gender". Journal of World Business. vol 40.Iss 4. pp 421-431.
Richardson J and McKenna S. 2002. "Leaving and experiencing: why academics expatriate and how they experience expatriation". Career Development International. Vol 7. Issue 2. pp.67–78.
Selmer, Jan and Jakob Lauring. 2013. "Cognitive and affective reasons to expatriate and work adjustment of
expatriate academics". International Journal of Cross Cultural Management. Vol 13, Issue 2. pp.175-191.
Tabor, Aidan S., and Milfont, Taciano L. 2011. "Migration change model: Exploring the process of migration on a psychological level". International Journal of Intercultural Relations. vol35. Iss 6. pp.818–832.
Thorn, Kaye. 2009. "The relative importance of motives for international self-initiated mobility". Career Development International, Vol 14, Issue5. pp. 441–464.
"OUR HR VISION, DESIGNED TO DELIVER THE RESOURCES NEEDED TO MANAGE INCREASINGLY COMPLEX PROJECTS". total website. available at: https://www.total.com/en/jobseekers/human-resources-total/attractive-employer/our-hr-vision-designed-deliver-resources-needed-manage-increasingly-complex-projects?xtmc=hr&xtnp=1&xtcr=1