خدمت نظام وظیفه: فرصتی اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار بررسی مسائل اجتماعی دانشگاه مازندران

2 کارشناس ارشد جامعه شناسی از دانشگاه مازندران

چکیده

کشور ما به عنوان کشوری جوان، با پدیده‌ای به‌عنوان سربازی روبه‌رو است که بسیاری از جوانان و مردم آن را بعنوان مساله پیش رو در نظر می‌گیرند. از آنجایی که بازه سنی مهمی از زندگی پسران یا مردان، مشمول دوران خدمت سربازی می‌گردد، بررسی و تحلیل این دوره حائز اهمیت ویژه‌ای می‌باشد. هدف از انجام چنین تحقیقی، بررسی کارکردهای اجتماعی دوره خدمت سربازی برای سربازان می باشد. از منظر کارکردگرایی هر پدیده‌ای در جامعه دارای کارکرد می‌باشد. به‌طور کلی جامعه را نظامی واجد نظم و ترتیب می‌دانند. در این مطالعه سعی شده است با روش تحلیل پدیدارشناختی تفسیری، به بررسی کارکردهای خدمت دوره سربازی پرداخته شود که اطلاعات از طریق مصاحبه با بیست نفر سرباز از تمامی مقاطع تحصیلی، درجات مختلف و یگان‌های مختلف گردآوری گردید. مصاحبه‌ها توسط یکی از نویسندگان در بستر پدیده اجرا شده است. تحلیل مصاحبه شرکت‌کنندگان به شناسایی 14 زیر مقوله، ۲ مقوله اصلی کارکردهای فردی و اجتماعی و مقوله فرصت اجتماعی بعنوان مقوله هسته منجر شد. یافته‌ها نشان می‌دهد که دوره سربازی دارای کارکردهای فردی و اجتماعی برای سربازان جوان می‌باشد. از جمله پیامدهای فردی آن می‌توان به استقلال جوانان، سلامت جسم و روان، وقت‌شناسی، عزت نفس، رفع خصوصیات فردی نامناسب و قدر خانواده را دانستن اشاره کرد. همچنین کارکردهای اجتماعی شامل مسئولیت‌پذیری اجتماعی، همکاری و همیاری، بالا رفتن دینداری سربازان، همبستگی اجتماعی، حمایت اجتماعی، کنترل اجتماعی، هویت اجتماعی و دفاع از وطن می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ایمانی، علی و علی اصغر قاسمی. ۱۳۹۵. «سیاست­گذاری خدمت سربازی و فرآیند ملت سازی در ایران». فصلنامۀ
پژوهش­های راهبردی سیاست. سال 5. شمارۀ ۱۸ (شمارۀ پیاپی ۴۸). صص 35 – 66.
آوتویت، ویلیام و تام باتامور.1392. فرهنگ علوم اجتماعی قرن بیستم. ترجمۀ حسن چاوشیان. تهران: نشر نی.
بشیریه، حسین. 1388). جامعه‌شناسی سیاسی: نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی. تهران: نشر نی.
تاریخچۀ ارتش و سربازی در ایران ــ از دوران باستان تاکنون (دوره مادها ). 1384. ماهنامۀ جوانان سرباز. شماره 118.
توسلی، غلامعباس. 1389. نظریه­های جامعه‌شناسی. تهران: انتشارات سمت.
انیسی، جعفر و همکاران. ۱۳۸۴. «ارزیابی اعتبار و روایی مقیاس افکار خودکشی بک (BSSI) در سربازان». طب نظامی. سال ۷. شمارۀ ۱. صص 33 – 37.
انیسی، جعفر و همکاران. ۱۳۸۵). «بررسی شیوع افکار خودکشی و عوامل مرتبط با آن در میان سربازان». طب نظامی. سال ۸. شمارۀ ۲. صص 113 – 118.
حامدی، علی. 1386. «تاریخچۀ ارتش و سربازی در ایران ــ دوره پهلوی 1300 ـ 1356 ه ش». ماهنامۀ جوانان سرباز. شمارۀ 141.
حبی، محمدباقر و همکاران. 1393. «بررسی میزان شیوع افسردگی و اضطراب در بین سربازان و ارتباط آن با سبک‌های دلبستگی». روان‌شناسی نظامی. شمارۀ 18. صص 51-58.
دانش‌فرد، کرم‌الله و محمد ذاکری. ۱۳۹۱. «بررسی تأثیر دوره­های آموزش نظامی بر توانمندسازی روان‌شناختی سربازان تحت آموزش نزاجا». مدیریت نظامی. سال 12. شمارۀ ۴۵. صص 43 – 62.
سیدمن، استیون. 1392. کشاکش آرا در جامعه شناسی. ترجمۀ هادی جلیلی. تهران: نشر نی.
سیدی، سیدحسین و سید محمدرضا سیدی. ۱۳۹۵ ب. «فهم جوهرۀ تجربۀ دوره سربازی در اعضای هیئت علمی وظیفه: مطالعه­ای پدیدارشناسانه». اندیشۀ مدیریت راهبردی. سال 10. شمارۀ 1. شمارۀ پیاپی ۱۹. صص 85- ۱۱۶.
سیدی، سید محمدرضا و همکاران. الف۱۳۹۵. «آسیب‌شناسی تجربی خدمت نظام وظیقه از منظر سربازان دارای مدرک تحصیلات تکمیلی». پژوهش­های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی. سال 5. شمارۀ 3. شمارۀ پیاپی ۱۴. صص 67 – ۸۶.
سینایی، وحید. 1390. «بررسی تأثیر استراتژی­ها و فناوری­های نوین در تحول نظام وظیفه به ارتش حرفه­ای». فصلنامۀ سیاست دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی. سال 41. شمارۀ 2. صص 197- 211.
ـــــــــــــــــ . 1394. «بررسی نگرش دانشجویان به نظام وظیفه، مطالعۀ موردی: دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد». پژوهشنامۀ علوم سیاسی. سال 11. شمارۀ 1. صص 95- ۱۱۸.
سینایی، وحید و حمید مسعودی. 1392. «جامعه‌پذیری و بازجامعه‌پذیری سیاسی در نظام وظیفه: مطالعۀ نگرش دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد». مسائل اجتماعی ایران. سال 14. شمارۀ 2. صص 79-  104.
شفیقی، فرهاد و همکاران. ۱۳۸۶. «خطر نسبی ابتلا به سیگار در سربازان وظیفه در پادگان­های نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران طی سال ۱۳۸۴». دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی. سال 5. صص 1197- ۱۲۰۱.
صادقی‌نیا، علی. 1385. اثرات آموزش نظامی در برخی از عناصر آمادگی جسمانی و سلامت روانی سربازان در سربازخانه. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه امام حسین
طالبی‌پور، علی. ۱۳۹۲. «تأثیر دوره آموزشی خدمت سربازی بر سلامت روانی سربازان». همایش ملی خدمت سربازی (رویکردها، کارکردها، افق ها).
طاهری‌بزی، ابراهیم و همکاران. ۱۳۹۲. «بررسی تاثیرات فردی ـ اجتماعی خدمت مقدس سربازی بر افزایش قدرت نرم ملی». همایش ملی خدمت سربازی (رویکردها، کارکردها، افق ها).
علی‌حسینی، علی و همکاران. 1394. «بررسی تأثیرگذاری دوره آموزشی سربازی در مرکز 01 ارتش بر شاخص‌های همبستگی اجتماعی». پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی. سال 4. شمارۀ 2. صص 101- 112.
فارسی، زهرا و همکاران.  ۱۳۸۵. «بررسی وضعیت سلامت روانی سربازان مراجعه‌کنندۀ سرپایی به کلینیک نظامی در تهران». دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران. سال ۴. شمارۀ ۳. صص 923- ۹۳۰.
فتحی‌آشتیانی، علی و سیدحسین اسلامی. ۱۳۸۰. «ارزیابی عوامل آسیب شناسی روانی و علل خودکشی در سربازان: ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۸». طب نظامی. سال ۳. شمارۀ ۴. صص 245- ۲۴۹.
فتحی‌آشتیانی، علی و عارف سجاده‌چی. ۱۳۸۴. «ارزیابی روانشناختی سربازان فرماندهی آماد و پشتیبانی در یک واحد نظامی». طب نظامی. سال ۷. شمارۀ ۲. 153- ۱۵۹.
فرهی بوزجانی، برزو و همکاران. 1388. «مطالعۀ مشکلات رفتاری کارکنان وظیفۀ یک یگان سازمان نظامی». فصلنامۀ پژوهش­های مدیریت منابع انسانی. سال 1. شمارۀ 3. صص 101- 120.
قربانی، فرج­الله. ۱۳۷۰. مجموعۀ کامل قوانین و مقررات دادرسی و مجازات نیروهای مسلح و خدمت وظیفه عمومی. تهران: فردوسی.
گیدنز، آنتونی. 1386. جامعه‌شناسی. ترجمۀ منوچهر محسنی. تهران: نشر نی
متینی‌صدر، محمدرضا و همکاران. ۱۳۸۸. «عوامل مؤثر در انسجام گروهی و ارتباط آن‌ها با پرخاشگری و افکار خودکشی در سربازان وظیفه». طب نظامی. سال ۱۱. شماره ۴. صص 237- ۲۴۲.
محتشم امیری، زهرا و همکاران. ۱۳۸۴. «تعیین الگوی مصرف سیگار در سربازان نیروهای نظامی و انتظامی استان گیلان در سال ۱۳۸4». طب نظامی. سال ۷. شمارۀ ۳. صص 193- ۱۹8.
محمدپور، احمد. ۱۳۸۹. روش در روش: دربارۀ ساخت معرفت در علوم انسانی. تهران: جامعه شناسان
حیدری، معصومه و محمود اشرافی. ۱۳۹۰. «سازگاری رفتار در سربازن وظیفه عمومی و عومل موثر بر آن». همایش ملی آسیب‌شناسی مسائل جوانان. فلاورجان. دانشگاه آزاد اسلامی واحد فلاورجان.
مشفقی­فر، ابراهیم. 1383. «عوامل دینی و تربیتی فرهنگ سربازی در ایران». فصلنامۀ مطالعات تاریخی ـ  نظامی. سال اول و دوم. شماره 5 و 6. صص 117- 148.
موسوی نقابی، سیدمجتبی و همکاران. 1393. «تبیین کارکردهای فردی ـ اجتماعی دورۀ نظام‌وظیفه و تأثیر آن بر ارتقای قدرت نرم ملی». مطالعات قدرت نرم. سال 4. شمارۀ 10. صص 99- 122.
نصرت‌آبادی، مهدی و همکاران. 1395. «پیش‌بینی گرایش به افکار خودکشی براساس متغیرهای روانی ـ اجتماعی و احتمال اعتیاد به مواد در سربازان وظیفه: یک الگوی ساختاری». دانشگاه علوم پزشکی ایلام. شمارۀ 101.صص 87- 96.
نوری، رضا و همکاران. ۱۳۹۱. «عوامل زمینه ساز خودکشی در سربازان یک نیروی نظامی». طب نظامی. سال ۱4. شمارۀ ۲. صص 99- ۱۰۳.
نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه­ها (1388) قابل دسترس در:
     http://rss.nahad.ir/QAForm.aspx?ID=682   .(20/12/ 1395)
نیک­رو، حسین و همکاران. ۱۳۹۳. «مقایسۀ اثر تمرینات ترکیبی منتخب و تمرینات ورزشی جاری بر بهبود سطوح آمادگی جسمانی مشمولان مراکز آموزش سربازی». طب نظامی. سال ۱۶. صص 9- 16.
وبگاه نیروی انتظامی. 1388. تاریخچۀ خدمت وظیفه عمومی، قابل دسترس در: www.police.ir (20/12/1395)
Aldao A, Nolen-Hoeksema S, Schweizer S . 2010. »Emotion-regulation strategies across psychopathology: A meta-analytic review«. Clinical psychology review.30 (2).  pp217-237.
Clarkson P, Montgomery HEet al. 1999.»  Exercise training enhances endothelial function in young men«. Journal of the American College of Cardiology. 33 (5). pp 1379-1385.
DAHL, C. M. & BOSS, P. 2005. »The Use of Phenomenology for FamilyTherapy Research«. In S. Moon & D. Sprenkle (Eds.). Research Methodsin Family Therapy. New York: Guilford Press.
De Granda, JI. Peña T , et al. 1998. »Smoking in Young Military Men: Attitudes and Characteristics«. ArchBronchopneumal. 34(11). pp 526-530.
Di Nicola M, Occhiolini L, et al. 2006. »Smoking habits in a sample of young Italian soldiers«. Mil Med. 171(1). Pp 69-73.
Helmkamp, J. C. 1995. »Suicides in the Military: 1980-1992«. Military Medicine.160(2). Pp 45-50.
HouraniLL,Yuan H, Bray RM, et al. 1999 » Psychosocial correlatesof nicotine dependence among men and women in theU.S.naval services« .Addict Behav. 24(4). Pp 521-36.
Huerta M, Chodick G, et al.  2005. »Reliability of self-reported smoking history and age at initial tobacco use« Prev Med.41(2).  Pp 646-650.
Jiang, G. X. Rasmussen, F. Wasserman, D. 1999. »Short Stature and Poor Psychological Performance: Risk Factors for Attempted Suicide among Swedish Male Conscripts«. Acta psychiatry Scandinavia. 100(6).pp  433-440.
Ling W, Houston V, Tsai YS, Chui K, Kirk J .2004. » Women’s load carriage performance using modular lightweight loadcarrying equipment« Military medicine.169 (11). Pp  914.
Lippin T.M .2001. »Empowerment Base Health and Safety Training &Development, Alexandria« vol 5. 7 ,P.54
MacLean, A. & Elder, G. H. 2007.  »Military Service in the Life Course«. Annual Review of Sociology. Vol. 33.  Pp 175–196.
McLeod J. 2001. »Qualitative Research in Counseling and Psychotherapy«. London: SAGE Publications.
Nwokoji UA and Ajuwon AJ .2004. »Knowledge of Aids and Hiv risk - Related Sexual Behavior Among Nigerian N aval Personnel« BMC Public Health. 4 (1).p 24
Palkin VV. 2005. «Risk factors in preconscripts and conscripts«Gig Sanit.(3). Pp 6-43.
Pistorius A, Gergen G and willwrshausen B .2003. »Survey About the Knowledge of the Hiv Infection Among Recruits of the Germany Militara« .European Juornal Med Research. 3098 (4). Pp  154 – 160.
Sahar, Y. &Carel, R. S. 1991. »Changes in Smoking Patterns in Young Military Recruits in Relationship to Psychosocial Characteristics«. Mil Med. 156(9). pp 455-461
Theargonkar WP, et al .1991. »A Study on Existing Knowledge About AIDS among Naval Personnel« J Commun Dis. 23 (3). Pp  191 - 194
Ward, KD et al. 2002.»Ethnic and gender differences in smoking and smoking cessation in a population of young adult air force recruits« .Am J Health Promot .16(5).  Pp 259-66.
Williams AG, Rayson MP .2006. “Can simple anthropometric andphysical performance tests track training-induced changesin load-carriage ability”. Military medicine .171 (8).  p 742.