راهبردهای دستیابی به مدیریت پایدار آب‏ زیرزمینی

نوع مقاله : گزارش سیاستی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا آبیاری و زهکشی، گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 فارغ التحصیل ارشد گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

3 استاد تمام دانشگاه فردوسی گروه آب دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

آب زیرزمینی حیاتی‏ترین منبع تأمین آب در ایران است که برداشت پایدار از آن از ضروریات اجتناب‌ناپذیر محسوب می‏شود؛ اما اضافه برداشت و غفلت از تبیین معیاری معقول برای بهره‏برداری از آب زیرزمینی در بسیاری از محدوده‏های مطالعاتی پایداری این منبع حیاتی را با چالشی جدی روبه‌رو کرده است. علاوه بر این، تغییر اقلیم و در نتیجه کاهش تغذیۀ آب‏ زیرزمینی بر این ناپایداری افزوده است. مجوزهای بهره‏برداری از آب زیرزمینی توانایی سازگاری با تغییرات آب‏وهوایی و ایجاد تطابق با تغییرات اجتماعی ـ اقتصادی را ندارد و نمی‏توان توسط آن‏ها به پیامدهای نامطلوب برداشت از آب زیرزمینی توجه و آن‌ها را پیگیری کرد. در این مقاله، به منظور بررسی پیامدهای نامطلوب برداشت از آب‏زیرزمینی، کل ذخیرۀ با کیفیت مناسب آبخانه در قالب سه سناریوی ایدئال، معقول و حداقلی مبتنی بر محدودیت‏های بهره‏برداری از آب‏ زیرزمینی تحلیل شده است. با توجه به گسترش پیامدهای نامطلوب اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی، اکثریت محدوده‏های مطالعاتی از تراز بهره‏برداری پایدار عبور کرده‏اند و هم‏اکنون در سناریوی سوم (حداقلی) قرار دارند. بنابراین این سناریو مورد توجه بیشتر قرار گرفته و الزامات مورد نیاز برای حفظ شرایط موجود و همچنین حرکت به سمت مدیریت پایدار آب‏ زیرزمینی پیشنهاد و تحلیل شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


خبرگزاری ایسنا. «مدیریت منابع آب در ایران؛ نابودی سفره‌های آب‌های زیرزمینی یا اقتصاد تشنۀ کرمان؟!».  دسترسی به کد خبر:
]https://www.isna.ir/news/91030603335 [
قانون توزیع عادلانۀ آب. مصوب سال 1361 مجلس شورای اسلامی. قابل‌ دسترس در: سایت مرکز پژوهش‏های مجلس شورای اسلامی
] http://rc.majlis.ir/fa/law/show/ [90679
درخشان، هاشم و کامران داوری. 1397 الف. «تبیین معیار، راه‏حلی کلیدی برای بهره‏برداری پایدار از منابع آب زیرزمینی». نشریۀ تحقیقات منابع آب
لینک دسترسی:
]http://iwrr.ir/article_64779.html[
درخشان، هاشم و حمید عمرانیان. 1396. «ذخیرۀ استراتژیک آب زیرزمینی: راهکار  بنیادی مدیریت ریسک خشکسالی». قابل دسترسی در: شبکه شمس 
درخشان، هاشم و دیگران. 1396. «حداکثر خشکسالی محتمل مبنایی برای حفظ ذخایر استراتژیک آب زیرزمینی). آب و توسعۀ پایدار. سال 4. شمارۀ 2.  قابل دسترس در:
درخشان، هاشم و کامران داوری.1397ب. «کمی نمودن احجام ذخیرۀ آب‏ زیرزمینی متناسب با پاسخ به ریسک خشکسالی». در: دومین همایش ملی آب و هواشناسی ایران. (اردیبهشت 1397). مشهد. صص 936-943.
درخشان، هاشم. 1396. «گروداران را بیشتر بشناسیم» . آب و توسعۀ پایدار. سال 4. شماره 2. قابل دسترس در:
]https://jwsd.um.ac.ir/index.php/wsd/article/view/ [72219
درخشان، هاشم. 1396. بسط مفهوم «ذخیرۀ استراتژیک» در مدیریت منابع آب و تدوین یک چارچوب برای کاهش مخاطرات خشکسالی‏های شدید و طولانی براساس این مفهوم. پایان نامه دورۀ کارشناسی ارشد، گروه علوم و مهندسی آب، دانشکدۀ کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد.
Basu NB. And Van Meter K. 2014. Sustainability of Groundwater Resources. University of Waterloo, Waterloo, ON, Canada, Vol 4. doi:10.1016/B978-0-12-382182-9.00062-1.
California Department of Water Resources. 2015. “Groundwater Sustainability Program, Draft Strategic Plan”.( March 9).
California Department of Water Resources. BULLETIN 118 - Update .2003. “California’s groundwater”, Chapter 6, Basic Groundwater Concepts.
Domenico P. 1972. Concepts and models in groundwater hydrology. McGraw-Hill.
Dinar, A. 2001. The Israeli-Palestinian CaseWith an International Perspective. in MANAGEMENT OF SHAREDGROUNDWATER RESOURCES, Chapter14, p.299-285.  Vol 18 of the series Natural Resource Management and Policy, Ariel Dinar and David Zilberman Editors, Springer Science +Business Media.
Foster, S. and Loucks, D.P. 2006. Non-Renewable Groundwater Resources: A Guidebook on Socially-Sustainable Management for Water-Policy Makers. IHP-VI Series on Groundwater No.10. United NationsEducational, Social and Cultural Organisation, Paris.
Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) .2013: Climate Change 2013: The PhysicalScience Basis. Contribution of Working Group I to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Stocker, T.F., D. Qin, G.-K. Plattner, M. Tignor, S.K. Allen, J. Boschung, A. Nauels, Y. Xia, V. Bex and P.M. Midgley (eds.)]. CambridgeUniversity Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA, 1535 pp, doi:10.1017/CBO9781107415324.
Lee C.H. 1915. “The determination of safe yield of underground reservoirs of the closed basin type”. Trans. Amer. Soc.Civil Engrs, 78:148-151
Langridge R. 2017. “Accounting  for  Climate  Change  and  Drought  in  Implementing  Sustainable  Groundwater Management, Environs” Water Resources Management Journal,  http://escholarship.org/reader_feedback.html Accessed February 12, 2017.
Saenz C.M., Montoya F. F., and Gil de Mingo R. 2009.  “The Role of Groundwater During Drought”.  in Advances in Natural and Technological Hazards Research Vol 26, Coping with Drought Risk in Agriculture and Water Supply Systems:  Drought Management and Policy Development in the Mediterranean, Editors: Ana
Rudestam, K and R. Langridge. 2013. Sustainable Yield in Theory and Practic: Bridging Scientific and Mainstream Vernacular. Groundwater, doi: 10.1111/gwat.12160
Todd DK .1959. Groundwater Hydrology. John Wiley and Son, Inc. New York.