سناریوهای پیش روی ایران در بحران‌های سوریه و عراق و راهبردهای برون‌رفت از آن‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه یزد

2 دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات منطقه ای

چکیده

بررسی تحولات سیاسی سوریه و عراق، به دلیل تأثیراتی که بر مجموعۀ امنیتی منطقۀ خاورمیانه و همچنین بر نحوۀ توزیع قدرت در منطقه می­گذارند، برای تصمیم‌سازی­های راهبردی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و حفظ منافع ملی جمهوری اسلامی ایران ضروری است. بدین منظور، برای بررسی تحلیلی و واقع‌بینانۀ تحولات سوریه و عراق، با تکیه بر روندهای گذشته و حال، پیشران‌های بحران و عدم قطعیت­های منطقۀ خاورمیانه، سناریوهای احتمالی آیندۀ این دو کشور ترسیم می­شود. طبعاً پیش‌بینی شرایطی که بحران­ها در سوریه و عراق بر پایۀ آن به پایان می‌رسد، به دلیل حضور قدرت­های منطقه­ای و فرامنطقه­ای و تأثیرشان بر روند تحولات سوریه و عراق، مشکل است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که احتمال تشکیل حکومت متحد و منسجم در عراق بیشتر است؛ البته عراق متحد و منسجم همراه با تهدیدات و فرصت­های منطقه­ای برای همسایگان این کشور خواهد بود. با توجه به قطب‌بندی­ها و موازنۀ قوا در سوریه، آیندۀ این کشور وضعیت پیچیده‌تری دارد و احتمال تشکیل حکومت فدرالی در این کشور بیشتر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اسدی، علی اکبر. 1391. «بحران سوریه و تأثیر آن بر بازیگران و مسائل منطقه­ای». فصلنامۀ مطالعات راهبردی جهان اسلام. سال سیزدهم. شمارۀ 50. صص 178ـ147.
بوچر، مایکل و دیگران. 1382. بحران، تعارض و بی ثباتی. ترجمۀ علی صبحدل. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
برزگر، کیهان. 1385. سیاست خارجی ایران در عراق جدید. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
بوزان، باری و اولی ویور. 1388. مناطق و قدرت­ها: ساختار امنیت بین­الملل. ترجمۀ رحمان قهرمانپور. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
پدرام، عبدالرحیم و سلمان زالی. 1394. فرایند سناریونویسی در موضوعات راهبردی. تهران: انتشارات مؤسسۀ افق آینده­پژوهی راهبردی.
جامعه خبری تحلیلی الف. 1396. «چرا ایران در عراق و سوریه می جنگد؟». 1 دی.  قابل دسترس در http://old.alef.ir/492188
حسینی، حسین و سیامک باقری چوکامی. 1391. «آینده­پژوهی و پیش­بینی در جنگ نرم». فصلنامۀ آفاق امنیت. سال 5. شمارۀ 16. صص 47ـ23.
داداندیش، پروین و ولی کوزه‌گرکالجی. 1389. «بررسی انتقادی نظریۀ مجموعۀ امنیتی منطقه­ای با استفاده از محیط امنیتی قفقاز جنوبی». فصلنامۀراهبرد. سال نوزدهم. شمارۀ 56، 107ـ73
ستاری خواه، علی. 1393. چگونگی نوشتن سناریو برای آینده با «آینده­پژوهی و سناریو‌نویسی کاربردی». تهران: انتشارات قرارگاه پدافند خاتم الانبیا آجا.
سوری، علیرضا. 1394. «اصول، مبانی و رویکردهای مدیریت بحران (با تأکید بر بحران‌های اجتماعی)». فصلنامۀ مدیریتبحران. سال هفتم. شمارۀ 24. تابستان 94. 139ـ98.
سهرابی، محمد و احسان جنتی. 1394. «اولویت‌های سیاست خارجی و امنیتی اسرائیل در فضای نوین منطقه­ای». پژوهشنامۀ روابط بین­الملل. دورۀ 8. شمارۀ 31. پاییز 1394. 174ـ141.
علیزاده، عزیز و دیگران. 1387. سناریونگاری یا برنامه­ریزی بر پایه سناریوها. تهران: موسسۀ مطالعات بین­المللی انرژی.
لیندگرن، ماتس و هانس یاندهولد. 1386. تدوین سناریو: پیوند بین آینده و راهبرد. ترجمۀ عزیز تاتاری. تهران: مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی.
مارتین، لنور جی. 1389. چهرۀ جدید امنیت در خاورمیانه. ترجمۀ قدیر نصری. تهران: دانشگاه امام صادق.
مرادی، اسدالله و امیر مسعود شهرام نیا. 1394. «بحران سوریه و امنیت منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران». فصلنامۀ پژوهش‌های راهبردی سیاست. سال چهارم. شمارۀ 15. زمستان 1394 (شمارۀ پیاپی 45). 152ـ125.
مرکز آمار ایران. 1395. «نتایج سرشماری جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال». 10 آبان. قابل دسترس در: https://www.amar.org.ir.
مشرق نیوز. 1396. «گزاره‌های راهبردی اسرائیل در سوریه». 30 آذر. قابل دسترس در: www.mashregh.ir/710870.
میرزاده کوهشاهی، مهدی. 1393. «استراتژی جمهوری اسلامی ایران در قبال بحران سوریه؛ سناریوها و پیامدها». پژوهشنامۀ دفاع مقدس. سال سوم. شمارۀ 11. پاییز 1393. 187ـ171.
منتظران، جاوید و سعید قربانی. 1396. «سناریوهای پیشِ روی آیندۀ عراق و تحلیل دورنمای حقوقی، بین­المللی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران». فصلنامۀ مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی. دورۀ 7. شمارۀ 24. پائیز 96. 91ـ73.
نصری، قدیر. 1384. «تأملی روش‌شناختی بر مکتب بافتار منطقه‌ای امنیت». فصلنامۀ مطالعات راهبردی. شمارۀ 29. 607ـ585.
نصری، قدیر. 1389. «سه فرمول کلیدی برای درک منطق منازعه در خاورمیانه: دیدگاه باری بوزان». پژوهشکدۀ مطالعات استراتژیک خاورمیانه. 27 مهر. قابل دسترس در: http://demo.cmess.ir
Mietzner, D. & Reger G. 2004. “Scenario-Approaches: History, Diffferences, Advantages and Disadvantages”. in Proceedings of the EU-US Scientific Seminar: New Technology Foresight, Forecasting & Assessment Methods in Seville, Spain. 3–14 May 2004.
Postma, T. J. & Liebl, F. 2005. “How to improve scenario analysis as a strategic management tool?” Technological Forecasting & Social Change. Volume 72. p. 161–173.
Pollack, K. M. 2014. “Options for U.S. Policy toward Iraq”. 11 Nov. available at: https://www.brookings.edu/testimonies/options-for-u-s-policy-toward-iraq/