منطق ادراک ایران هراسی و چالش های آن در سیاست خارجی دولت سیزدهم

نوع مقاله : مقالات پژوهشی ویژه‌نامه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دولت سیزدهم

نویسنده

استادیار روابط بین الملل، دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق ﴿ع﴾، تهران: ایران.

چکیده

تصویرسازی بهینه و مطلوب از کشور و مدیریت این تصویر بین‌المللی، یکی از مهمترین ابعاد سیاست خارجی کشورها به حساب می آید. این مساله اگر چه از گذشته در قالب دیپلماسی عمومی در دستور کار کشورها قرار گرفته اما در پرتو سرعت شتابان استفاده از فضای مجازی و رسانه های بین‌المللی و رقابت روایت ها در سیاست جهانی، اهمیت فوق العاده ای یافته است. در این شرایط، جمهوری اسلامی ایران که از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی با پدیده ای به نام "ایران‌هراسی" مواجه شده بود، در دو دهه اخیر از یکسو به شدت تحت تاثیر دو مقوله جهان – شهروندی و نتیزن و از سوی دیگر پویایی تحولات داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی قرار گرفته که بر امواج ایران‌هراسی در سطح منطقه و در نظام بین الملل افزوده است. این مقاله با هدف بررسی ابعاد، سیر تحول و پیامدهای ایران‌هراسی تلاش دارد تا به این سوال اصلی بپردازد که مهمترین چالش های ایران‌هراسی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با تمرکز بر دولت سیزدهم کدامند؟ یافته های این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی صورت گرفته نشان می دهد که بازنمایی مسائل و تحولات ایران در راستای ایران‌هراسی بویژه در قبال دولت سیزدهم، نه تنها با هدف محدودسازی قابلیت های بالقوه و بالفعل دیپلماسی کشورمان در بسط روابط خارجی و قدرت نرم کشور در خارج از مرزها صورت می گیرد بلکه موج چهارم ایران‌هراسی با توسعه فضای مجازی و تشدید فعالیت رسانه های خارج از کشور به دنبال تاثیرگذاری بر افکار عمومی داخلی و القای بحران چهره نظام جمهوری اسلامی ایران بویژه در نسل جوان و کاهش سرمایه اجتماعی نظام در حوزه سیاست خارجی است. از این رو، تبیین دستاوردها و تقویت برندینگ ملی در حوزه های مختلف بویژه در سطح داخلی و تقویت سیاست همسایگی و ارتقای دیپلماسی عمومی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی، یک ضرورت اساسی و پیش شرط کارآمدی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دولت سیزدهم می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع فارسی
افشاریان، ر.، و جوادی‌ارجمند، م. ج. (1397). لابی اعراب و گسترش ایران‌هراسی در سیاست خارجی ایالات متحده.نشریه روابط خارجی، 10(1)، 44-7.
امینی، ع. و جاودانی‌مقدم، م. (1397). تحلیلی بر دیالکتیک سوبژه و ابژه در شکل‌گیری ایران‌هراسی پس از انقلاب اسلامی. فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، 12( 44)، 120-101.
ایزدی، پ. (1395). ایران‌هراسی در غرب؛ علل، اهداف و انگیزه‌ها. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
ایزدی، ف.، مهربانی‌فر، ح.، چابکی، ر.، و ‌جاوید، م. (1392). ایران‌هراسی در ایالات متحده: بازنمایی شرق‌شناسانه از برنامه هسته‌ای ایران در مستند ایرانیوم. فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، 10(35)، 92-69.
پورتر، گ. (1397). بحران ساختگی: داستان ناگفته هراس از ایران هسته‌ای [ترجمه معاونت آموزش و پژوهش خبرگزاری تهران]. تهران: خبرگزاری فارس، معاونت آموزش و پژوهش.
پور‌علی، پ.، و دهشیری، م. ر. (1397). شیوه‌های الگوسازی و برندسازی در دیپلماسی فرهنگی ج.ا.ایران برای مقابله با ایران‌هراسی. فصلنامه مطالعات روابط فرهنگی بین‌الملل، 4(9)، 72-45.
جاودانی ‌مقدم، م. (1391). ژئوپلیتیک نوین تشیع و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه ژئوپلیتیک، 8(2)، 62-29.
جمالزاده، ن.، و آقائی، م. (1394). تأثیر ایران‌هراسی در رقابت تسلیحاتی اعضای شورای همکاری خلیج فارس. فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر، 6(1)، 47-19.
دارا، ج. و بابایی ،م. (1395). شیعه‌هراسی و ایران‌هراسی: راهبرد ایالات متحده برای حفظ رژیم صهیونیستی. فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، 13(44)، 208-189.
دهقانی فیروزآبادی، س. ج.، و بهرامی، س. (1396). ارزیابی تأثیر کنش‏های دیاسپوریک بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛ مطالعه ‌موردی دیاسپورای ایرانی مقیم ایالات متحده. پژوهشنامه علوم سیاسی، 12(4)، 68-39.
رام، ه. (1392). ایران‌هراسی منطق نگرانی اسرائیل. تهران: انتشارات مروارید.
سلیمان‌زاده س.، امیدی، ع.، و یزدانی، ع. (1397). تحلیل سازه‌انگارانه ایران‌هراسی در سیاست خارجی ایالات متحده در دوران پسابرجام. فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، 6 ( 24)، 124-95.
شریعتی‌نیا، م. (1389). ایران‌هراسی: دلایل و پیامدها. فصلنامه روابط خارجی، 2(‌6)، 208-‌191.
صادقی، س. ش.، و رحیمی، ا. (1397). پروژه ایران‌هراسی و منافع مالی مجتمع‌های نظامی و صنعتی غرب در منطقه‌‌ خلیج فارس. فصلنامه روابط خارجی، 10(‌1)، 78-45.
صادقی، م. م. (1398). اشکال ایران‌هراسی و شیعه‌هراسی در جهان امروز و راهکارهای فرهنگی مقابله با آن. مرکز مطالعات راهبردی روابط فرهنگی، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، 5(‌10)، 66-36.
صالحی نجف‌آبادی، ع.، خسروی، ب.، و صانعی، ر. (1394). بررسی دلایل هژمونیک شدن گفتمان ایران‌هراسی و شیعه‌هراسی بر‌اساس نظریه لاکلائو و موفه. فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، 5‌(2)، 209-185.
ضرغامی ‌خسروی، س.، ذاکریان، م.، برزگر، ک.، و کاظمی، س. ع. ا. (1399). تأثیر پروژه ایران‌هراسی در راهبرد منطقه‌ای جدید اسرائیل. فصلنامه مطالعات بین‌المللی، 16(4)، 86-67.
قاسمیان، م.، موسوی‌فر، ر،. و ضیایی‌پرور، ح. (1397). بررسی نقش هالیوود در تشدید ایران‌هراسی پس از انقلاب اسلامی ایران. فصلنامه رسانه و فرهنگ، 8(1)، 193-169.
کیانی، د.، جاودانی‌مقدم، م.، و قلعه‌نویی، م. (1401). ریشه‌ها و علل ایران‌هراسی در اتحادیه اروپا. فصلنامه پژوهش‌های انقلاب اسلامی، 11(‌2)، 203-185.
مبینی ‌مقدس، م.، و هاشمیان، س. م. ح. (1394). سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در تقابل با ایران‌هراسی (با تأکید بر دیدگاه‌های مقام معظم رهبری). فصلنامه معرفت فرهنگی‌اجتماعی، 6(‌3)، 94-77.
مشیرزاده، ح. (1399). مبانی نظری تبیین و تحلیل سیاست خارجی. تهران: سمت.
مطلبی، م. (1399). رسانه و افکار عمومی؛ بازشناسی عملکرد شبکه العربیه در پروژه ایران‌هراسی و شیعه‌ستیزی در جهان عرب. فصلنامه مطالعات قدرت نرم، 10(2)، 33-1.
معراجی، ا. (1399). تبیین راهبرد ایران‌هراسی از جانب ایالات متحده جهت مشروعیت‌سازی منطقه‌ای رژیم صهیونیستی. فصلنامه سیاست خارجی، 34( 3)، 118-97.
ملک‌محمدی، ح. ر.، و داوودی، م. (1391). تأثیر ایران‌هراسی بر سیاست‌های نظامی امنیتی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس. فصلنامه سیاست، 42 ( 2)، 246-227.
مهدیان، ح.، ترکاشوند، ج.، و علی‌نژاد، م. (1401). اهداف ژئوپلیتیکی سیاست ایران‌هراسی هسته‌ای رژیم صهیونیستی. فصلنامه سیاست دفاعی، 31 ( 118) 135-103.
مهدی‌زاده، س. م.، و سلیمانی‌ساسانی، م. (1395). اسلام‌‌هراسی و ایران‌هراسی در سینمای هالیوود؛ تحلیل فیلم سینمایی غیرقابل درک. فصلنامه مطالعات قدرت نرم، 6(1)، 222-196.
مهدی‌زاده، ع.، و میرحسینی، ف. (1396). ریشه‌های ایران‌هراسی از نگاه افکار عمومی جهان عرب. فصلنامه سیاست خارجی، 31 ( 2)، 182-151.
میرمحمدصادقی، س. م.، و حاجی‌مینه، ر. (1397). تبیین دیپلماسی فرهنگی ایران در قبال ایران‌هراسی. فصلنامه مطالعات میان فرهنگی، 13 ( 36)، 146-123.
نورمحمدی، م.، و کاظمی، ح. (1394). ابعاد فرهنگی ایران‌هراسی در کشورهای حوزه خلیج ‌فارس. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
هیل، ک. (1387). ماهیت متحول سیاست خارجی[ ترجمه ع. طیب، و و. بزرگی]. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
References
Afsharian, R., & Javadi Arjmand, M. J. (2019). [The Arab lobby and the spread of iranophobia in US foreign policy (Persian)]. Foreign Relations, 10(1), 4-77. [Link]
Amini, A. R., & Moghadam, M. (2018). [An analysis of dialectics between subject and object in the formation of iran phobia after the Islamic Revolution (Persian)]. The Islamic Revolution Approach, 12(44), 101-120. [Link]
Bill, J. A. (2002). The politics of hegemony: The United States and Iran, Middle East Policy, 8(3), 89-100. [DOI:10.1111/1475-4967.00029]
Christopher, H. (2008). The changing politics of foreign policy [A. Tayeb, & V. Bozorgi, Persian Trans.].Tehran: Research Institute of Strategic Studies. [Link]
Dara, J., & Babaie, M. (2016). [Shiite phobia and Iranophobi; the US strategy to maintain Zionist Regime (Persian)]. Journal of Islamic Revolution Studies, 13 (44), 189-207. [Link]
Dehghani Firouzabadi, S. J., & Bahrami, S. (2017). [Evaluating the impact of diasporic actions on Iran’s foreign policy; a case study of Iranian diaspora residing IN U.S (Persian)]. Political Science Journal, 12(4), 39-68. [Link]
Gareth, P. (2019). [Fake crisis: The untold story of fear of a nuclear Iran (Persian)]. Tehran: Fars News Agency. [Link]
Ghasemian, M. R., Mousavifar, R., & Ziyayi Parvar, H. (2018). [Investigating the role of Hollywood in intensifying Iranophobia after the Iranian Islamic Revolution (Persian)]. Interdisciplinary Studies in Media and Culture, 8(1), 173-197. [Link]
Guha, S.(2019). Sanctions are coming: Fear and iranophobia in American foreign policy. Retrieved from: [Link]
Izadi, F., Mehrabanifar, H., Chaboki, R., & Javid, M. M. (2013). [Iranophobia in America: An orientalist representation from Iran’s nuclear program in the documentary Iranium (Persian)]. Journal of Islamic Revolution Studies 2013; 10 (35) :69-92. [Link]
Izadi, P. (2016). [Iranophobia in the West (Persian)]. Tehran: Research Center For Culture, Art And Communications. [Link]
Jamalzadeh N., & Aghaei, M. (2016). [The study of the iranophobia project in arms purchases of the Persian Gulf Cooperation Council Members (Persian)]. Jostarha-Ye Siyasi-Ye Moaser, 6(1), 19-47. [Link]
Javdani Moqaddam, M. (2013). [NEW geopolitics of shiism in the Middle East and foreign policy of the Islamic Republic Of Iran (Persian)]. Geopolitics, 8(2), 29-62. [Link]
Jervis, R. (2017). Perception and misperception in international politics. New Jersey: Princeton University Press. [Link]
Kiyani, D., Javdani Moghadam, M., & Ghalenoyi, M. (2022). [The roots and causes of Iranphobia in the European Union (Persian)]. Islamic Revelution Research, 11(2), 185-203. [Link]
Mahdizade, S. M., & Soleimani Sasani, M. (2016). [Islamophobia and Iranophobia in Hollywood Cinema: An Analysis of the movie “Unthinkable” (Persian)]. Soft Power Studies, 6(1), 196-222. [Link]
Malek Mohammadi, H. R., & Davoodi, M. (2012). [Impact of Iran Phobia on Persian Gulf Cooperation Council Countries Military-Security Policy (Persian)]. Politics Quarterly, 42(2), 227-246. [Link]
Mehdian, H., Turkashvand, J., & Alinezhad, M. (2022). [The geopolitical goals of the Zionist regime’s policy of Iranophobia (Persian)]. Journal of Defense Policy, 31(118), 103-135. [Link]
Mehdizade, A., & Mirhosseini, F. (2017). [The roots of Iranophobia from the perspective of public opinion in the Arab world (Persian)]. Journal of Foreign Policy, 31(2), 151-182. [Link]
Meraji, E. (2020). [Explanation of the strategy of Iran-phobia on the part of America for the regional legitimacy of the Israel (Persian)]. Journal of Foreign Policy, 34(3), 97-118. [Link]
Mirmohammad Sadeghi, S. M., & Hajimineh, R. (2018). [Explaining Iranian cultural diplomacy towards Iran Phobia (Persian)]. Intercultural Studies Quarterly, 13(36), 123-146. [Link]
Mobini Moghadas, M., & Hashemian, M. H. (2015). [Cultural policy of the Islamic Republic of Iran in opposition to Iranophobia (Persian)]. Social Cultural Knowledge, 6(3), 77-94. [Link]
Moshirzade, H. (2020). [Explaining and analyzing foreign policy theoretical foundations (Persian)]. Tehran: SAMT. [Link]
Motalebi, M. (2020). [media and public opinion; Recognizing the performance of Al-Arabiya network in the project of Iranophobia and anti-Shia in the Arab world (Persian)]. Journal of Soft Power Studies, 10(2), 1-33. [Link]
Noor Mohamadi, M., & Kazemi, H. (2015). [Cultural dimensions of Iranophobia in Persian Gulf countries (Persian)]. Tehran: Research Institute of Culture, Art and Communication
Peterson, S. (2010). Does Israel suffer from ‘Iranophobia’? Retrieved from: [Link]
Pourali, P., & Dehshiri, M. R. (2019). [Modeling and branding methods in the cultural diplomacy of Iran to deal with Iranophobia (Persian)]. Journal of Cultural Relations, 4(9), 45-72. [Link]
Ram, H. (2013). [Iranophobia : the logic of an Israeli obsession (Persian)]. Tehran: Morvarid. [Link]
Sadeghi, M. M. (2019). [Forms of Iranphobia and Shiaphobia in today’s world; and cultural solutions to deal with it (Persian)]. Center for Strategic Studies of Cultural Relations, Organization of Islamic Culture and Communication, 5(10), 35-66. [Link]
Sadeghi, S. S., & Rahimi, A. (2018). [The iranophobia project and the interests of the western industrial – military complexes in the Persian Gulf (Persian)]. Foreign Relations Quarterly, 10(1), 45-78. [Link]
Salehi Najafabadi, A., Khosravi, B., & Saneie, R. (2015). [Investigating the reasons for the hegemonic discourse of Iranophobia and Shiaphobia based on the theory of Laclau and Mouffe (Persian)]. Quarterly Journal of Political Research in Islamic World, 15, 185-209. [Link]
Sanger D. E. (2012). Obama order sped up wave of cyberattacks against Iran. Retrieved from: [Link]
Shariatinia, M. (2011). [Iranophobia: Causes and consequences (Persian)]. Foreign Relations Quarterly, 2(2), 191-208. [Link]
Soleimanzadeh, S., Omidi, A., & Yazdani, E. (2018). [A constructivist analysis of iranophobia in the U.S. foreign policy in Post-JCPOA era (Persian)]. Political Strategic Studies, 7(24), 95-124. [Link]
Zarghami, S., Zakerian, M.,Barzegar, K., & Kazemi, S. A. A. ( 2020). [Impact of Iranophobia project on Israel new regional strategy (Persian)]. International Studies Journal, 16(4), 67-86. [Link]