حکمرانی همکارانه، راهکاری برای حل مسئله آب در ایران: شناسایی مولفه‌ها و تدوین چارچوب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مدیریت دولتی، دانشکده حسابداری و مدیریت، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبائی

3 استاد، گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبائی

4 دانشیار، گروه مهندسی منابع آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت‌مدرس، تهران

چکیده

مسئله کمبود آب در ایران به چالشی پیچیده تبدیل شده است و نیاز به راهکارهای نوآورانه برای حل آن احساس می‌شود. اما هر راه حلی، حتی با نوآوری، قطعی نیست، لذا همکاری بین نهادها و ذی‌نفعان در تعیین اولویت‌ها و یافتن راهکارهای اثربخش راهی برای نزدیک‌تر شدن به حل مسئله است. در این پژوهش، حکمرانی همکارانه به عنوان راهکاری برای حل مسئله آب مورد بررسی قرار می‌گیرد. هدف اصلی این مقاله شناسایی مولفه‌ها و تدوین چارچوب جامع برای حکمرانی همکارانه آب در ایران است. از منظر توسعه چارچوب، این پژوهش بنیادی محسوب می‌شود و به دلیل کمک به حل مسائل عملی، یک پژوهش کاربردی نیز هست. به منظور دستیابی به هدف، طی یک پژوهش کیفی با روش توصیفی، با 18 نفر از خبرگانِ حکمرانی آب مصاحبه انجام شد و داده‌ها با روش تحلیل مضمون مورد تحلیل قرار گرفت. قلمرو موضوعی این تحقیق شامل بررسی حکمرانی همکارانه آب و عوامل اثرگذار بر آن از بستر تا خروجی است و قلمرو زمانی، ادبیات حکمرانی آب در ایران طی دو دهه گذشته است. مولفه‌های اصلی به‌دست‌آمده عبارتند از: «زمینه»، «محرک‌های همکاری»، «تعامل اصولی»، «انگیزه‌های مشترک»، «ظرفیت برای اقدام مشترک»، «تنش‌ها» و «خروجی‌ها»، که 32 زیرمولفه برای آن‌ها استخراج گردید. در نهایت این پژوهش نشان می‌دهد که حکمرانی همکارانه چه مولفه‌هایی را باید در نظر داشته باشد تا از طریق تعامل موثر و ایجاد انگیزه برای همکاری مشترک، به تحقق اهداف پایداری منابع آب کمک نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع فارسی
احمدی‌پور، ز.، و احمدی، ا. (1399). تحلیل عوامل مؤثر ناکامی حکمرانی آب در ایران. سیاست های راهبردی و کلان، 8، 140-110.
اسلامی، ر.، و رحیمی، ا. (1398). سیاست‌گذاری و بحران آب در ایران. سیاست‌های راهبردی و کلان، 7(27)، 435-410.
تاتار، م.، پاپ‌زن، ع.، و احمدوند، م. (1397). مدیریت تضاد آب کشاورزی در حوزه آبخیز گاوشان: راهکارهای مبتنی بر راهبرد همکاری. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 14(1)، 111-91.
جاویدی‌صباغیان، ر.، شریفی، م.، ضرغامی، م.، و نژادهاشمی, ا. (1396). توسعه مدل تصمیمگیری گروهی چندشاخصه ریسک-محور برای مدیریت مؤثر حوضه آبریز بر مبنای روش ترکیبی IOWA-CP: مطالعه موردی دشت مشهد. تحقیقات منابع آب ایران، 13(1)، 20-1.
رنجبر، م.، ندائی، ع. ا.، و حیدرپور، م. (1400). وابستگی به مسیر به مثابه مانعی بر سر راه سیاستگذاری درست؛ با تاکید بر ایران. پژوهش های راهبردی سیاست، 10(36)، 73-49.
شمس،  ف. (1402). تدوین الگوی نقش آفرینی نهاد دانشگاه در چارچوب حکمرانی همکارانه. برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 14(56)، 32-1.
صدقیان‌ترک‌نژاد، ن. س.، خان‌محمدی، ه., & اصلی‌پور, ح. (1402). شناسائی و تحلیل عوامل مؤثر بر حکمرانی آب در ایران. خطمشی‌گذاری عمومی در مدیریت.
عابدی‌جعفری، ح.، تسلیمی، م.، فقیهی، ا.، و شیخ‌زاده، م. (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده های کیفی. اندیشه مدیریت راهبردی، 5(2)، 198-151.
فتاحی، س. (1397). پایداری ملی و سیستم‌های حکمرانی: بررسی و تحلیل پایداری ملی، آسیب شناسی سیستم حکمرانی کشور و ارائه راهکار به منظور بهبود پایداری ملی. 
قاسمی، ا.، علویان، م.، و حسینی، م. (1401). واکاوی تعاملات دولت و جامعه در حکمرانی آب ایران: دلالت‌های راهبردی. پژوهش های راهبردی سیاست، 11(42)، 220-181.
کلانتری، ک.، مکنون، ر.، و کریمی، د. (1396). استقرار چارچوب حقوقی پایدار مدیریت یکپارچه منابع آب در حوضه‌های آبریز ایران. مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 7(25)، 51-35.
کنگرانی، ح.، شامخی، ت.، و اشتریان، ک. (1389). بررسی تاثیرات قدرت رسمی و غیررسمی سازمان ها در تخصیص بودجه (مطالعه حوزه منابع طبیعی در برنامه چهارم توسعه استان کهگیلویه و بویراحمد). مجله جنگل ایران، 2(4)، 343-331.
محمدی، ن.، و دانایی‌فرد، ح. (1398). الگوی حکمرانی مشارکتی توسعه انرژی تجدیدپذیر ایران: رویکرد نهادی. مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 9(30)، 133-155.
هراتی، م. ج.، و سلیمانی، ر. (1396). دشواری‌های تعریف «منفعت ملی» در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. دانش سیاسی، 13(1)، 195-171.
وحید، م.، و رنجبر، م. (1397). آسیب‌شناسی بُعد سیاسی حکمرانی آب در ایران (1392-1368). سیاستگذاری عمومی، 5(4)، 223-203.
وکیلیان، ح.، و درخشان، د. (1399). راهکارهای پیشگیری و مدیریت تعارض منافع در نظام قضایی با رویکرد تطبیقی. مجله حقوقی دادگستری، 84(109)، 291-271.
یوسفیان، ا.، فقیهی، ا.، و دانشفرد، ک. ا. (1400). طراحی الگوی خط‌مشی منسجم حکمرانی آب در ایران. فصلنامه انجمن علوم مدیریت ایران، 16(64)،32-1.
References
Abedi, J., Taslimi, S.,Faghihi, A., & Sheijhzade, M. (2011). [Theme analysis and theme network: a simple and efficient way to explain patterns in qualitative data (Persian)]. Strategic Management Thought, 5(2), 151-198. [Link]
Ahmadipoor, Z., & Ahmadi, E. (2021). [The analysis of the effective factors on the failure of water governance in Iran (Persian)]. Quarterly Journal of The Macro and Strategic Policies, 8(Special Issue), 110-140. [Link]
Ansell, C., & Gash, A. (2008). Collaborative governance in theory and practice. Journal of Public Administration Research and theory, 18(4), 543-571. [DOI:10.1093/jopart/mum032]
Attride-Stirling, J. (2001). Thematic networks: An analytic tool for qualitative research. Qualitative Research, 1(3), 385-405. [DOI:10.1177/146879410100100307]
Brisbois, M. C. (2020). Decentralised energy, decentralised accountability? Lessons on how to govern decentralised electricity transitions from multi-level natural resource governance. Global Transitions, 2, 16-25. [DOI:10.1016/j.glt.2020.01.001]
Bryson, J. M., Crosby, B. C., & Stone, M. M. (2006). The design and implementation of Cross‐Sector collaborations: Propositions from the literature. Public Administration Review, 66(1), 44-55. [DOI:10.1111/j.1540-6210.2006.00665.x]
Castleberry, A., & Nolen, A. (2018). Thematic analysis of qualitative research data: Is it as easy as it sounds? Currents in Pharmacy Teaching and Learning, 10(6), 807-815. [DOI:10.1016/j.cptl.2018.03.019] [PMID]
Chiarelli, D. D., D’Odorico, P., Müller, M. F., Mueller, N. D., Davis, K. F., & Dell’Angelo, J., et al. (2022). Competition for water induced by transnational land acquisitions for agriculture. Nature Communications, 13(1), 505. [DOI:10.1038/s41467-022-28077-2][PMID]
Distanont, A., Khongmalai, O., Rassameethes, R., & Distanont, S. (2018). Collaborative triangle for effective community water resource management in Thailand. Kasetsart Journal of Social Sciences, 39(3), 374-380. [DOI:10.1016/j.kjss.2017.07.015]
Edelenbos, J., & Teisman, G. R. (2011). Symposium on water governance. Prologue: Water governance as a government’s actions between the reality of fragmentation and the need for integration. International Review of Administrative Sciences, 77(1), 5-30. [DOI:10.1177/0020852310390090]
Emerson, K., & Gerlak, A. K. (2014). Adaptation in collaborative governance regimes. Environmental Management, 54(4), 768–781. [DOI:10.1007/s00267-014-0334-7] [PMID]
Emerson, K., & Gerlak, A. K. (2014). Adaptation in collaborative governance regimes. Environmental Management, 54(4), 768–781. [DOI:10.1007/s00267-014-0334-7] [PMID]
Emerson, K., Nabatchi, T., & Balogh, S. (2012). An integrative framework for collaborative governance. Journal of Public Administration Research and Theory, 22(1), 1-29. [DOI:10.1093/jopart/mur011]
Eslami, R., & Rahimi, A. (2019). [Policymaking and water crisis in Iran (Persian)]. Quarterly Journal of The Macro and Strategic Policies, 7(27), 410-435. [Link]
Fatahi, S. (2022). [National stability and governance systems (Persian)]. Retrieved from: [Link]
Ghasemi, A., Alavian, M., & Hosseini, M. (2022). [Analysis of state-society interactions in Iranian water governance: Strategic implications (Persian)]. Political Strategic Studies, 11(42), 181-220. [DOI:10.22054/qpss.2022.68358.3058]
 Harati, M. J., & Soleimani, R. (2017). [Problem of national interests’ definition in I.R. of Iran’s foreign policy (Persian)]. Political Knowledge, 13(1), 171-195. [Link]
Harrington, C. (2017). The political ontology of collaborative water governance. Water International, 42(3), 254-270. [DOI:10.1080/02508060.2017.1309507]
Javidi Sabbaghian, R., Sharifi, M. B., Zarghami, M., & Nejadhashemi, A. P. (2017). [Developing a risk-based multiple attribute group decision-making model for effective watershed management based on the combinational method of IOWA-CP: Case study of Mashhad plain (Persian)]. Iran-Water Resources Research, 13(1), 1-20. [Link]
Kalantari, K., Maknoon, R., & Karimi, D. (2018). [Developing sustainable legal framework for the establishment of integrated water resources management in Iran (Persian)]. Journal of Strategic Studies of Public Policy, 7(25), 35-51. [Link]
Mohammadi, N., & Danaee Fard, H. (2019). [The model of collaborative governance for developing renewable energies in Iran: Institutional perspective (Persian)]. Strategic Studies of Public Policy, 9(30), 133-155. [Link]
Mohammadi Kangarani, H., Shamekhi, T., & Ashtarian, K. (2011). [Investigation of the effects of formal and informal lobbying of organizations on budget allocation, study of natural resources field in 4th development plan of Kohgiloye and Boyerahmad Province (Persian)]. Iranian Journal of Forest, 2(4), 331-343. [Link]
Ketabchy, M. (2021). Investigating the impacts of the political system components in Iran on the existing water bankruptcy. Sustainability, 13(24), 13657. [DOI:10.3390/su132413657]
Klein, C. A. (2012). Water bankruptcy. Minn. L. Rev., 97, 560. [Link]
Koebele, E. A. (2015). Assessing outputs, outcomes, and barriers in collaborative water governance: A case study. Journal of Contemporary Water Research & Education, 155(1), 63-72. [DOI:10.1111/j.1936-704X.2015.03196.x]
Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1986). But is it rigorous? Trustworthiness and authenticity in naturalistic evaluation. New Directions for Program Evaluation, 1986(30), 73-84. [DOI:10.1002/ev.1427]
Madani, K. (2014). Water management in Iran: What is causing the looming crisis? Journal of Environmental Studies and Sciences, 4, 315-328. [DOI:10.1007/s13412-014-0182-z]
Madani, K., AghaKouchak, A., & Mirchi, A. (2016). Iran’s socio-economic drought: Challenges of a water-bankrupt nation. Iranian Studies, 49(6), 997-1016. [DOI:10.1080/00210862.2016.1259286]
Marshall, G. R., Connell, D., & Taylor, B. M. (2013). Australia’s Murray-Darling Basin. International Journal of Water Governance, 1(3-4), 197-218. [DOI:10.7564/13-IJWG17]
Mazouz, B., & Tremblay, B. (2006). Toward a postbureaucratic model of governance: How institutional commitment is challenging Quebec’s administration. Public Administration Review, 66(2), 263-273. [DOI:10.1111/j.1540-6210.2006.00578.x]
Moridi, A. (2017). State of water resources in Iran. International Journal of Hydrology, 1(4), 111-114. [DOI:10.15406/ijh.2017.01.00021]
Nazemi, N., Foley, R. W., Louis, G., & Keeler, L. W. (2020). Divergent agricultural water governance scenarios: The case of Zayanderud basin, Iran. Agricultural Water Management, 229, 105921. [DOI:10.1016/j.agwat.2019.105921]
Ogbonnaya, U. M. (2022). Non-formal Actors and the Governance of Political Parties in Nigeria. In: O. Ibeanu, I. Okoye, I.M. Alumona, & E.T. Aniche(Eds.), Anonymous power (pp. 57-74). Palgrave Macmillan: Springer. [DOI:10.1007/978-981-16-6058-0_4]
Pahl-Wostl, C., Knieper, C., Lukat, E., Meergans, F., Schoderer, M., & Schütze, N., et al. (2020). Enhancing the capacity of water governance to deal with complex management challenges: A framework of analysis. Environmental Science & Policy, 107, 23-35. [DOI:10.1016/j.envsci.2020.02.011]
Ranjbar, M., Nedaee, A. A., & Heidarpour, M. (2021). [Path dependency as a obstacle on the way of correct public policy making; Case study: Iran (Persian)]. Political Strategic Studies, 10(36), 49-73. [DOI:10.22054/qpss.2020.50810.2475]
Rojas, R., Bennison, G., Gálvez, V., Claro, E., & Castelblanco, G. (2020). Advancing collaborative water governance: Unravelling stakeholders’ relationships and influences in contentious river basins. Water, 12(12), 3316. [DOI:10.3390/w12123316]
Saatsaz, M. (2020). A historical investigation on water resources management in Iran. Environment, Development and Sustainability, 22, 1749-1785. [DOI:10.1007/s10668-018-00307-y]
Sedighian, N., Khan Mohamadi, H., & Aslipour,H. (2023). [Identification And Analysis Of Factors Affecting Water Governance In Iran (Persian)]. Iranian Journal of Public Policy in Management.
Shams, F. (2023). [Codifying a model of the role of university in the frame of collaborative governance (Persian)]. Social Development and Welfare Planning, 14(56), 1-32. [Link]
Stephan, M., Marshall, G., & McGinnis, M. (2019). An introduction to polycentricity and governance. In: A. Thie, W. Blomquist, & D. E. Garrick (Eds.), Governing complexity: analyzing and applying polycentricity (Cambridge Studies in Economics, Choice, and Society, pp. 21-44). Cambridge: Cambridge University Press. [DOI:10.1017/9781108325721.002]
Tatar, M., Papzan, A. H., & Ahmadvand, M. (2018). [Agricultural water conflict management in Gawshan basin: Solutions based on cooperation strategy. Iranian Agricultural Extension and Education Journal, 14(1), 91-111.[Link]
Uhlenbrook, S., & Connor, R. (2019). The United Nations world water development report 2019: Leaving no one behind. Paris: UNESCO. [Link]
Vahid, M., & Ranjbar, M. (2019). [Political dimension of water governance in iran(1989-2013). A Critical Study (Persian)]. Iranian Journal of Public Policy, 4(4), 203-223. [DOI:10.22059/PPOLICY.2019.70453]
Vakilian, H., & Derakhshan, D. (2020). [A comparative study on prevention and management of conflict of interest in judicial system (Persian)]. The Judiciary’s Law Journal, 84(109), 271-291. [DOI:10.22106/JLJ.2020.105671.2658]
Wang, Y., & Chen, X. (2020). River chief system as a collaborative water governance approach in China. International Journal of Water Resources Development, 36(4), 610-630. [DOI:10.1080/07900627.2019.1680351]
UN Water. (2020). The United Nations world water development report. New York: United Nations. [Link]
Woodhouse, P., & Muller, M. (2017). Water governance-An historical perspective on current debates. World Development, 92, 225-241. [DOI:10.1016/j.worlddev.2016.11.014]
Yousefian,E., Daneshfard, K., & Faghihi, A. (2022). [Designing a coherent policy model for water governance in Iran (Persian)]. Iranian Journal of Management Sciences, 64, 1-32. [Link]