آینده پژوهی و سناریونگاری برای برنامه ریزی توسعه محله ای بر پایه تحلیل سیستمی با مطالعه محله سنگلج تهران

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه شهید بهشتی

2 کارشناس ارشد سازمان زیباسازی شهر تهران

چکیده

از آنجایی که جامعه شهری، سیستمی پویا، پیچیده و با عدم قطعیت های زیادی است، نمی توان انتظار داشت با رویکردی صرفا عقلائی و بر پایه فرایندهای خطی برای آن برنامه ریزی نمود. این پژوهش با تحلیل سیستمی و با تاکید بر ضرورت شناسائی عوامل موثر بر راهبرد سیستمی، در پی استخراج ساختارهای شکل دهنده سیستم ها برای برنامه ریزی توسعه در سطح محله ای است. از نظر ماهیت، پژوهشی شناختی است و داده های مورد نیاز پژوهش شامل داده های کتابخانه ای و اسنادی، نتایج ادراک ساکنین و نظرات تصمیم سازان در امور مدیریت شهری است. با استفاده از روش تحلیل اثرات متقاطع و بر اساس ضریب اهمیت و همچنین عدم قطعیت آنها، همبستگی این عوامل با توسعه محله مورد بررسی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد، از میان 30 عامل بررسی شده، چهار عامل نقش و عملکرد فرامحلی محله سنگلج و نبود محرک های نوسازی و فرسودگی بافت، عدم امنیت فضای محله و نبود خدمات تفریحی و رفاهی مناسب جهت گذران اوقات فراعت ساکنان بالاترین اثرگذاری و اثر پذیری را بر سیستم دارند. این عوامل محورهای اصلی شکل دهنده سناریوهای توسعه آتی محله سنگلج را تشکیل می دهند. نگارندگان این مقاله معتقدند فرایند آینده پژوهی مطرح در این پژوهش، در مقایسه با فرایندهای کنونی برنامه ریزی استراتژیک، بر پایه ارائه آلترناتیوهای ذهنی و بدون در نظر داشتن زمینه ها و عوامل کلیدی موثر بر ساختارهای هدایت کننده و اثر گذار بر محیط برنامه ریزی، درجه بالائی از واقع گرائی، پاسخگویی و انعطاف پذیری را دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1-     اجلالی، پرویز، رفیعیان مجتبی، عسگری علی (1391) نظریه‌های برنامه‌ریزی: دیدگاه‌های سنتی و جدید، تهران: انتشارات آگاه، چاپ اول.  
2-     احمدی، فضل الله، خدیجه نصیریانی و پروانه اباذری (1387). تکنیک دلفی ابزاری در تحقیق، مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، بهار و تابستان، دوره 8، شماره 1، (صص. 175-185).
3-     احمدوند علی محمد، عرب امیر مسعود (1388) کاربرد روش شناسی پویائی سیستم در پلیس، دوماهنامه توسعه انسانی پلیس، سال ششم، شماره25 (صص.87-104)
4-     اعتباریان اکبر (1386)  نظم در آشوب، ماهنامه تدبیر-سال هجدهم-شماره 190، (صص.35-40).
5-     باوند ، مهندسان مشاور (1382)، بررسی مسائل توسعه شهری، منطقه 12 تهران، 9 جلد.
6-     باوند ، مهندسان مشاور (1386)  گزارش طرح تفصیلی منطقه 12تهران
7-     پورجعفر، محمدرضا؛ معروفی، سکینه؛ (1387) بعد اجتماعی به عنوان یکی از ابعاد پنهان در برنامه ریزی، طراحی و اجرای طرحهای ساماندهی و احیای بافت های فرسوده؛ مدیریت شهری - شماره 19، (صص.47-58).
8-     توفیق فیروز، (1391) برنامه ریزی در ایران و چشم انداز آینده آن، تهران: موسسه آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی،
9-     حنفی زاده، پیام؛ اعرابی، سید محمد؛ هاشمی، علی.(1385) "برنامه‌ریزی استراتژیک استوار با استفاده از برنامه‌ریزی سناریو و سیستم استنتاج فازی". فصلنامه مدرس علوم انسانی، تابستان، (صص. 137-170)
10-  خزائی. سعید و ایرج الهی دهقی (1392) عوامل موفقیت در آینده نگاری ملی، فصلنامه آینده پژوهی، سال 9(2) 4-27.
11-  خواجوئی محمد، حسینی مقدم محمد (1385) آینده نگاری فناوری بر اساس پارادایم آشوب شناسی، اولین همایش آینده پژوهی فناوری و چشم انداز توسعه، تهران: دانشگاه صنعتی امیرکبیر، 1-4 خردادماه.
12-  خودآوند، مهندسان مشاور (1388)، گزارش مرحله اول طرح منظر شهری محله سنگلج در محدوده شمالی.
13-  رضوی سیده حوری، عبادتی امید مهدی، خاکستری مرضیه (1393) استخراج دانش در محیط های آشوب(رهیافت ساختار یادگیری هیجانی مغز) فصلنامه مهندسی تصمیم، شماره 1، (صص. 57-81).
14-  طرح محیط پایدار، مهندسان مشاور (1388) گزارش مرحله اول طرح منظر شهری محله سنگلج در محدوده شرقی.
15-  عابدی جعفری حسن، صفری حسین (1384) بررسی مراحل عمر سیستم های پیچیده و ناشناخته، تهران: سومین کنفرانس ملی مدیریت.
16-  فنی. زهره و فرید صارمی (1388) چالش های نظام مدیریت شهری در ایران (کلانشهر تهران) فصلنامه صفه (47)، دانشگاه شهید بهشتی، (صص. 91-108) .
17-  فنی. زهره و فرید صارمی (1392) توسعه پایدار محله ای در کلانشهر تهران؛ مطالعه موردی: محله بهار در منطقه 7، فصلنامه جغرافیا و توسعه (30) 35-56.
18-  کرامت زاده، ع. و محمدی، م. (1387). تفکر راهبردی و آینده پژوهی. سیاست دفاعی, 62 , 113-140.
19-  محمدی  محمود، گوهری نسب انسیه، باباپور حسین (1393) مقایسه تطبیقی نظام برنامه ریزی و تهیه طرح ایران و انگلستان، نخستین کنفرانس ملی شهرسازی، مدیریت شهری و توسعه.
20-  محمدی محمود ، ایزدی آرزو، (1393)، سنجش کیفیت محیط سکونت در محلات شهر اصفهان از دید مدیران شهری ، فصلنامه برنامه ریزی فضایی جغرافیا، سال چهارم، شماره 3، پاییز، (صص.77-98)
21-  مرادی مسیحی، واراز، (1384)، برنامه ریزی راهبردی و کاربرد آن در شهرسازی ایران نمونه موردی کلانشهر تهران، تهران: شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری.
22-  مشفقی وحید، یوسفیان سمیرا (1393) "روش تحقیق در پژوهش های آینده نگاری" نخستین همایش روش تحقیق در شهرسازی و معماری، دانشگاه یزد،
23-  مهدیزاده، جواد. (1382). برنامه ریزی راهبردی توسعه شهری. تهران: مرکز تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
 
24-  Godet, Michel. (2012 )“Reflections on theField and Differencesbetween Foresightand La Prospective- To Predict or to Build the Future?”, Godet, Michel. The Futurist 46.3,
25-    Godet, Michel.  (2006)“Creating Futures: Scenario Planning as a Strategic Management Tool”. France, Economic publish.
26-    Milstein B. (2008) Hygeia's constellation: navigating health futures in a dynamic and democratic world. Atlanta, GA: Syndemics Prevention Network, Centers for Disease Control and Prevention; April 15.
1-       David Hindi L, Nightingale Deborah J, Rhodes Donna H (2008), Enabling systems thinking to accelerate the development of senior systems engineers, MIT Sociotechnical System Research Center, Volume   11, Issue 1, pages 1–14, Available in: https://dspace.mit.edu/handle/1721.1/84536?show=full