اصول اخلاقی انتشار مقاله

منشور اخلاقی پژوهش فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی

سیاست‌های اخلاقی این نشریه برگرفته از «منشور وموازین اخلاق پژوهش» مصوب معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران، موازین انتشاراتی پذیرفته شده بین المللی، «مرامنامه اخلاقی نشریات علمی» پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و تجربیات موجود در این مجله و برخی از مجلات علمی پژوهشی دیگر است.

مقدمه

«منشور اخلاق پژوهش، نظامنامه یا تعهدنامه‌ای است که حدود اخلاقی اجزای پژوهش را ترسیم می‌کند.» نویسندگان، داوران، هیئت تحریریه و سردبیر مجله موظف هستند تمام اصول اخلاق پژوهشی و مسئولیت‌های مرتبط در زمینه چاپ را دانسته و به آن متعهد باشند.  منشور وموازین اخلاق پژوهش مصوب معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، بایستی راهنمای نویسندگان و دست اندرکاران داوری و انتشارمجله باشد. فایل کتاب "منشور وموازین اخلاق پژوهش"

وظایف و تعهدات نویسندگان (Authors’ responsibilities)

1-    پژوهشگر باید دانش تخصصی روزآمد در موضوع پژوهش را داشته باشد.

2-    پژوهشگر باید با روش متناسب با موضوع و کاربرد آن در مراحل مختلف پژوهش آشنایی داشته باشد.

3-    پژوهشگر باید پژوهشی را انتخاب نماید که موضوع آن اصیل و دارای اعتبار علمی باشد و به تولید دانش جدید و با به‌سازی زندگی بشر منتهی شود.

4-    پژوهشگر موظف است موضوع پژوهش خود را با توجه به محدودیت منابع مالی، زمان و نیروی انسانی به گونه‌ای انتخاب کند که ضمن تحقق منافع ملی کشور در فهرست اولویت‌های پژوهشی نیز باشد.

5-    پژوهشگر باید یافته‌های پژوهشی‌اش را به طور کامل و شفاف با «صداقت»، «بی‌طرفی» ، «امانت‌داری» و «شهامت و پایبندی به جستجوی حقیقت» و «پایبندی به عنصر زمان(موعد مقرر)» در اختیار جامعه‌ی علمی قرار دهد.

6-    پژوهشگر موظف است در پژوهش خود از کارها و نظرات دیگران استفاده نماید.

7-    پژوهشگر باید به هنگام نگارش پژوهش توجه داشته باشد که:

  • کسی یا گروهی محتمل آسیب یا ضرری نشود و از میدان بیرون نرود.
  • جنسیت، سن، نژاد، مذهب یا تمایلات سیاسی بر نحوه‌ی نگارش تاثیر نداشته باشد.
  • نحوه گزارش نتایج پژوهش، ضامن حقوق مادی و معنوی تمامی افراد دست اندر کار پژوهش باشد.
  • در گزارش پژوهش، مرز بین دست‌آوردهای علمی پژوهشگر و یافته‌های اخذ شده از کار دیگران، روشن، شفاف و بدون ابهام باشد.
  • در گزارش پژوهش، تمام قوانین، سیاست‌ها و مقررات مربوط به پژوهش مورد نظر رعایت شود.
  • گزارش پژوهش، حاوی نگرش، پردازش، استدلال، استنتاج و دست‌آورد یا اندیشه ای نو باشد و از بازنویسی گفته‌های دیگران، بازی با الفاظ، زیاده‌نویسی، کلی‌گویی، جزم‌اندیشی و مصرف‌گرایی پرهیز شود.
  • میراث معرفتی برجای مانده از پیشینیان به رسمیت شناخته شود.
  • گزارش از هرگونه تعصب، حسادت، کینه و خشم، غرض‌ورزی عاطفی، توهین و جسارت، تحقیر و استخفاف دیگران، حرمت‌شکنی، بزرگنمایی خود و موضوع، انفعال در نگره‌ها و باورها به دلیل دگرباوری، فریب، آزاد و اذیت، بهره‌برداری ناپسند از واژه‌ها و افراد به دور باشد.

8-    پژوهشگر باید نسبت به ذینفعان متعهد و مسئولیت‌پذیر باشد و در تمام مراحل پژوهش منافع ذینفعان را رعایت نماید.

9-    مسئولیت صحت و دقت محتوای مقالات بر عهده نویسندگان است و نویسندگان موظف هستند از صحت و دقت محتوای مقالات اطمینان حاصل کنند. چاپ مقاله به معنی تأیید مطالب آن توسط مجله نیست.

10-نویسندگان موظف به احتراز از "رفتار غیراخلاقی انتشاراتی و پژوهشی(Research and publication misconduct)" به شرحی که در بخش بعدی توضیح داده خواهد شد هستند.

11-نویسندگان حق "ارسال مجدد(Duplicate submission) " یک مقاله را ندارند. به عبارت دیگر، مقاله یا بخشی از آن نباید در هیچ مجله‌ دیگری در داخل یا خارج از کشور چاپ شده یا در جریان داوری و چاپ باشد.

12-نویسندگان مجاز به "انتشار همپوشان (Overlapping publication)" نیستند. منظور از انتشار همپوشان، چاپ داده ها و یافته های مقالات پیشین خود با کمی تغییر در مقاله ای به عنوان جدید است.

13-نویسندگان موظفند به رعایت شیوه نگارش استاندارد برای گزارش یافته‌های و نتایج هستند. و باید طبق قسمت «راهنمای نویسندگان» درج شده در سایت مجله هستند.

14-نویسنده مسئول مقاله می بایست نسبت به وجود نام و اطلاعات تمامی نویسندگان و عدم وجود نامی غیر از پژوهشگران درگیر در انجام پژوهش و تهیه مقاله اطمینان حاصل کند. به عبارت دیگر بایستی از اضافه کردن "مولف افتخاری(Gift authorship) " و حذف "مولف واقعی(Ghost authorship) " خودداری شود.

15-نویسندگان موظفند در هر زمانی که متوجه هر گونه خطا و بی‌دقتی در مقاله خود شود مجله را در جریان آن قرار داده، نسبت به اصلاح آن اقدام و یا مقاله را بازپس گیرند.

16-از نویسندگان انتظار می رود حداقل تا یکسال پس از چاپ مقاله در مجله، نمونه ها و اطلاعات خام مورد استفاده در تهیه مقاله را جهت پاسخ گویی به انتقادات و سوالات احتمالی خوانندگان مجله حفظ کنند.

17-هر گونه خطراتی که به واسطه تحقیق، متوجه انسان ها و یا محیط زیست می شود، بایستی به صورت شفاف در مقاله ذکر شده باشد.

رفتار غیراخلاقی انتشاراتی و پژوهشی

اگر در هر یک از مراحل ارسال، داوری، ویرایش، یا چاپ مقاله در مجلات یا پس از آن، از وقوع یکی از موارد  ذیل اطمینان حاصل شود، رفتار غیراخلاقی انتشاراتی و پژوهشی  محسوب شده و مجله حق برخورد قانونی با آن را دارد.

  • جعل داده ها (Fabrication):  عبارت است از گزارش مطالب غیر واقعی و ارائه داده ها یا نتیجه های ساختگی به عنوان نتایج آزمایشگاهی، مطالعات تجربی و یا یافته های شخصی. ثبت غیرواقعی آنچه روی نداده است یا جابجایی نتایج مطالعات مختلف مثالهایی از این تخلف است.
  • تحریف داده ها (Falsification): عبارت است از ثبت و ارائه نتایج پژوهش به نحوی که جزئیات اجرای پژوهش یا فرایند جمع اوری داده ها دستکاری شود، یا داده هایی حذف یا تغییر یابد، یا برخی نتایج کوچک به منظور پنهان کردن واقعیات بزرگتر بزرگنمایی شود (Juicy quotes) تا نتایج پژوهش در راستای اهداف خاص دنبال گردد یا نتایج ارائه شده مورد تردید قرار نگیرد.
  • سرقت علمی(Plagiarism) :  شامل اقتباس نزدیک افکار و عبارات نویسندگان دیگر، کپی برداری در بیان اندیشه ها، شباهت های ساختاری در نوشتار یا انتساب ایده ها و نتایج دیگران بدون ارجاع مناسب، یا معرفی آن به عنوان یک پژوهش اصیل علمی است.
  • اجاره علمی: منظور آن است که نویسنده (نویسندگان) فرد دیگری را برای انجام پژوهش به کار گیرد و پس از پایان پژوهش، بادخل و تصرف اندکی آن را به نام خود به چاپ رساند.
  • انتساب غیر واقعی: منظور انتساب غیر واقعی نویسنده (نویسندگان) به موسسه، مرکز یا گروه آموزشی یا پژوهشی است که نقشی در اصل پژوهش مربوطه نداشته اند.
  • ارسال مجدد یک مقاله، انتشار همپوشان، اضافه کردن "مولف افتخاری" یا حذف "مولف واقعی"

وظایف و تعهدات سردبیران و اعضای هیئت تحریریه و مدیران

1-    اختیار و مسئولیت انتخاب داوران و قبول یا رد یک مقاله پس از کسب نظر داوران بر عهده سردبیر و اعضاء هیئت تحریریه مجله است.

2-    پرهیز از هرگونه تبعیض و سوگیری‌های غیراخلاقی (سن، جنس، ملیت، دین و ..) در خصوص داوران.

3-    ثبت و آرشیو اسناد داوری مقالات به عنوان اسناد علمی.

4-    ارزیابی و دقت در ارسال نظرهای داوران و سنجش صحت آنها.

5-    استقبال از ارزیابی‌های عمیق و مستدل و برخود با ارزیابی‌های مغرضانه و بی‌اساس و تحقیرآمیز.

6-    دبیران علمی این نشریه سرقت ادبی و تقلب و کلاهبرداری های احتمالی را شناسایی کنند و در موارد نیاز اصلاحات، توضیحات، و واپس گیری ها و عذرخواهی ها را ارائه دهند.

7-    توجه به زمان ارزیابی و پیگیری‌های لازم جهت داوری به موقع مقالات.

8-    رعایت محرمانه‌بودن و رازداری در خصوص نویسندگان و داوران و محتوای نوشته‌های آنان.

9-    جلوگیری از چاپ مقالات با موضوعات نزدیک به هم و تکراری مگر اینکه:

  • لازم باشد دوباره تایید یا در برهه زمانی دیگر تکرار شود.
  • مقاله قبلاً به زبان دیگر و یا با جامعه تحقیق متفاوتی انجام شده باشد.

10-سردبیر مجله موظف است نسبت به حذف سریع مقالات چاپ شده ای که مشخص شود در آنها "رفتار غیر اخلاقی انتشاراتی و پژوهشی" رخ داده است و اطلاع رسانی شفاف به خوانندگان و مراجع نمایه نمایی مربوطه اقدام نماید.

11-سردبیر و اعضاء هیئت تحریریه مجله موظفند از بروز تضاد منافع (Conflict of interests) در روند داوری، با توجه به هرگونه ارتباط شخصی، تجاری، دانشگاهی و مالی که ممکن است به طور بالقوه بر پذیرش و نشر مقالات ارائه شده تأثیر بگذارد، جلوگیری  کنند.

12-سردبیر و اعضاء هیئت تحریریه مجله باید کلیه اطلاعات موجود در مقالات را محرمانه تلقی نموده و از دراختیار دیگران قراردادن و بحث درباره جزئیات آن با دیگران احتراز نمایند.

وظایف و تعهدات داوران

1-    داور انتخابی می بایست بعد از بررسی خلاصه مقاله، بلافاصله سردبیر نشریه را از تصمیم خود در مورد پذیرش یا عدم پذیرش داوری (به دلیل نبودن موضوع مقاله در حوزه کار داور، کمبود وقت یا ...) مطلع نماید. همچنین در صورت عدم پذیرش داوری، انتظار می‌رود داور سردبیر نشریه را در انتخاب داور جایگزین یاری کند.

2-    داور به لحاظ حرفه ای  باید در حوزة موضوعی مقاله صاحبنظر و متخصص باشد. داور نباید مقالاتی که با حوزة تخصصی وی فاصله دارد را بپذیرد. همچنین شایسته است داور از پذیرش داوری مقالاتی که با موضوعات آنها اختلاف نظر اصولی دارد و ممکن است نتوانددر مورد آنها بررسی منصفانه‌ای انجام دهد، اجتناب کند.

3-    داور نباید داوری مقالاتی که در انجام، تجزیه و تحلیل یا نوشتن آن مشارکت داشته است، را قبول نماید.

4-    از داور انتظار می‌رود ارزیابی خود در مورد نقاط قوت و ضعف مقاله را به صورتی سازنده، صریح و آموزشی و همراه با تجزیه و تحلیل نقاط قوت و ضعف و ارائه پیشنهادهایی جهت اصلاح مقاله، به سردبیر مجله و نویسنده (نویسندگان) ارائه کند.

5-    انتظار می‌رود داور مسئولیت پذیر، پاسخگو، وقت شناس، حقیقت جو، علاقه‌مند، و پایبند به اخلاق حرفه‌ای و رعایت حقوق دیگران باشند. استناد به شواهد معتبر و متناسب، انصاف، ادب، پرهیز از تعصب و پیش داوری و شتابزدگی، به همراه بیانی واضح برای سردبیر درباب میزان تناسب مقاله برای چاپ در مجله از دیگر خصوصیات داوران است.

6-    داور موظف به اطمینان از ارجاع دهی کامل مقاله به کلیه تحقیقات، موضوعات و نقل قول‌هایی که در مقاله استفاده شده است می‌باشد. همچنین از داور انتظار می‌رود تحقیقات چاپ شده مرتبط که در مقاله به آنها ارجاع داده نشده است را به نویسندگان یادآوری کند و به نویسنده برای انتقال صریح و واضح پیام خود به خوانندگان کمک نماید.

7-    داور باید حفظ محرمانه بودن و رعایت رازداری در خصوص اطلاعات شخصی و محتوایی مقاله را رعایت نماید.

8-    داور حق ندارد بجز با مجوز سردبیر مجله، داوری یک مقاله رابه فرد دیگری از جمله همکاران هیات علمی یا دانشجویان تحصیلات تکمیلی خود بسپارد. نام هر کسی که در داوری مقاله کمک نموده باید در گزارش داوری به سردبیر ذکر و در مدارک مجله ثبت گردد.

9-    داور اجازه تماس مستقیم با نویسندگان در رابطه با مقالات در حال داوری را ندارد. هرگونه تماس با نویسندگان مقالات فقط از طریق دفتر مجله انجام خواهد گرفت.

10-  از داوران انتظار می رود در گزارش «رفتار غیراخلاقی انتشاراتی و پژوهشی» و ارسال مستندات مربوطه،  به سردبیر مجله جدیت و اهتمام به خرج دهند.