بررسی روابط سیاسی قطر و عربستان سعودی؛ از تبیین همگرایی تا گسست سیاسی(از بیداری اسلامی تا بحران قطع روابط سیاسی در ژوئن 2017)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد علوم سیاسی از دانشگاه اصفهان

2 دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

3 دانش آموختۀ دکتری علوم ارتباطات از دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

با سفر دونالد ترامپ به عربستان سعودی، نشست ریاض به جای رفع منازعات و ارائه راهکارهای مناسب در راستای حل و فصل مسائل منطقه ای، عملاً نتیجه ای معکوس داد و به تشدید منازعات سیاسی میان قطر و عربستان سعودی منجر گردید. اگرچه میان عربستان سعودی و قطر، وجوهِ مشترکِ هویتی، سیاسی و مذهبی وجود دارد، اما ازنظر تاریخی، روابط این دو کشور بر بی‌اعتمادی دوجانبه استوار است. در این مقاله، نویسندگان در پی پاسخ بدین سوالند که مهمترین دلیل یا دلایل گسست سیاسی قطر و عربستان سعودی چه می باشند؟ در ادامه، چنین گسستی چه بازخوردی بر منطقه و محور مقاومت خواهد گذاشت؟ و در نهایت اینکه مهمترین فرصت های سیاسی- اقتصادی چنین شکاف مهمی برای جمهوری اسلامی ایران چه خواهد بود؟ مقاله حاضر با بهره گیری از نظریه دگرگونی اجتماعی استفاده از روش تحلیلی توصیفی و استفاده از منابع کتابخانه ای درصدد بررسی موضوع فوق می باشد. یافته های مقاله نشان می دهند که گذشته از اختلافات ارضی و تاریخی، سه عامل ترویج اسلام اخوانی از سوی قطر، حمایت های همه جانبه از شبکه الجزیره و جاه طلبی های این کشور، مهمترین دلایل قطع روابط و گسست سیاسی عربستان و قطر می باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابراهیمی، نبی الله. 1391. «اخوانی گرایی و سیاست خارجی قطر در قبال انقلاب های عربی 2011». مطالعات راهبردی. سال 15. شمارۀ 55. صص127-148.
اسدی، علی اکبر.1391. «مسئلۀ فلسطین در سیاست خارجی قطر». مطالعات فلسطین. سال 2. شمارۀ 18. صص 95-126.
اسدی، علی‌اکبر. 1390. «سیاست خارجی قطر و تحولات عربی، مبانی و مؤلفه‌ها». مطالعات راهبردی جهان اسلام. سال12. شمارۀ 47. صص 89-118.
الشوکانی، محمد بن علی. 1434. البدر الطالع بمحاسن من بعد القرن السابع. قاهره: دارالاکتب الاسلامیه.
الصادق، محمد.1437. الإخوان والسعودیه، العوده المشروطه، جریده العربی الجدید اللندنیه، الرابط.
المدنی، محمد نمر. 1433. الفرقه الزیدیه الحوثیین تاریخ و عقائد. دمشق: انتشارات دارالدمشقیه.
الموصللی، احمد. 1425. موسوعه الحرکات الإسلامیه فی الوطن العربی و ایران و ترکیا. بیروت: انتشارات الثانی.
جاحز، علی. 1439. بین السعودیه وقطر وترکیا، حزب الاصلاح فی الیمن یفقد بوصلته، البدیل، 3 محرم.
ربیعی، حسین و جهانگیر حیدری.1393. «تحلیل عوامل مؤثر بر پویش‌های ژئوپلیتیک قطر و تأثیر آن بر امنیت ملی ایران». مطالعات سیاسی جهان اسلام. سال 3. شمارۀ 12. صص 37-66.
رجبی بهجت، داود. 1394. «سیاست خارجی قطر: چالش‌ها و فرصت‌ها (2014 - 1996)». مطالعات راهبردی جهان اسلام. سال16.  شمارۀ 2. صص 109-138.
رضوانی‌فر، اسماعیل. 1392. «چالش‌های سیاسی‌ـ‌اجتماعی عربستان در پرتو بیداری اسلامی». پژوهش‌های منطقه‌ای. دورۀ جدید. سال 1. شمارۀ 1. صص125-168.
رفیع پور، فرامرز. 1382.آناتونی جامعه. تهران: شرکت سهامی.
روح‌الامینی، محمود.1383. زمینۀ فرهنگ‌شناسی. قم: دانشگاه پیام نور.
روشه، گی. 1385. تغییرات اجتماعی. ترجمۀ منصور وثوقی. تهران: نی.
زکی شراب، احمد منذر.1438. السیاسه الخارجیه القطریه فی ظل التحولات السیاسیه العربیه 2003 - 2012 م، غزه: جامعه الازهر.
سلیمان، محمد. 1437. هل یسیر تنظیم الاخوان‌المسلمین إلى الانهیار داخلیاً؟، تحلیل السیاسات: معهد واشنطن.
سمیث دیوان، کریستین. 1438. جیل جدید من أفراد العائله المالکه ودینامیات  الخلاف فی دول الخلیج العربی. معهد دول الخلیج فی واشنطن.
شارون، جوئل.1384. ده پرسش از دیدگاه جامعه‌شناسی. ترجمۀ منوچهر صبوری. تهران: نی.
عبدالله الشقیر، عبدالرحمن.1433. المذهب الحنبلی فی نجد: دراسه تاریخیه، مجله الداره.
فائز الفواز، أحمد. 1436. المسئلة السّوریة: سؤال المصیر والمستقبل: الحراک الشعبی فی سوریه،  الجدلیه،. 10 رمضان.
گیدنز، آنتونی.1383. جامعه‌شناسی. ترجمۀ منوچهر صبوری. تهران: نی.
مطهری، مرتضی. 1387. جامعه و تاریخ. چاپ 20. تهران: صدرا.
 
Abboud, Samer. 2017. "Social Change, Network Formation and Syria's War Economies". Journal of Middle East Policy. Vol 24. No 1. pp 92-107.
Asseburg,Muriel. 2013.Syria’s Civil War: Geopolitical Implications and Scenarios. Berlin: German Institute for International and Security Affairs
Belen Soage, Ana.2017. What is really behind the Saudi-Iranian cold war?. Iee Press.
Chollet, Derek and Other. 2017. "U.S. Commitments in the Middle East: Advice to the Trump Administration". Journal of Middle East Policy. Vol 24. No 1. pp 5-34.
Cockburn,Patrick.2014. Iraq crisis: How Saudi Arabia helped Isis take over the north of the country. The Independent. 12 July 2014.
Hedges, Matthew and Cafiero, Giorgio. 2017. “The GCC and the Muslim Brotherhood: What does the future hold?”. The Middle East Policy. Vol 24. No 1. pp 129-153.
Jahner,Ariel.2012. "Saudi Arabia and Iran: The Struggle for Power and Influence in the
Gulf".  Journal of International Affairs Review. Vol2. No3.pp37-50.
Katari. Ravi.2013.”Medical Neutrality and Solidarity in the Syrian Armed Conflict”. The Journal of Global Health. Vol 6. No 3. pp 1-14.
Khatib, Lina. 2014. "Qatar and the Recalibration of Power in the Gulf". Carnegie Middle East Center. September 2014. pp 1-30.
Mansour,Renad and Jabar, Faleh. 2017. "The Popular Mobilization Forces and Iraq’s Future",Beirut: Middle East CenterCarnegie Endowment for International Peace Publications Department.
Morton, Michael.2013.Buraimi:The Struggle for Power, Influence and Oil in Arabia. London: IB Tauris Publishing.
Nunlist,Christian. 2017. “War in Yemen: Revolution and Saudi Intervention”. Journal of CSS Analyses in Security Policy. No 175. pp 1-11.
Philips,Christopher. 2017. “Eyes Bigger than Stomachs: Turkey, Saudi Arabia and Qatar in Syria”. Journal of Middle East Policy. Vol 9. No 1. pp 19- 41.
Philips,Christopher. 2017. “Syria and Its Neighbors: Chatham House Special Section”. Journal of Middle East Policy. Vol 24. No 1. pp 35- 70.
Roberts, David. 2014. “Qatar and the Muslim Brotherhood: Pragmatism or Preference?”. Journal of Middle East Policy. Vol 21. No3.pp 84-94.
Schmierer, Richrd. 2017. “The New Arab Wars”. Journal of Middle East Policy.Vol 24. No 1. pp 173-178.
Sharp, Jeremy. 2017. “Yemen: Civil War and Regional Intervention. Specialist in Middle Eastern Affairs”. Congressional Research Service.
Stuster, Dana. 2017. “U.S. and Iran Compete in Eastern Syria, Qatar and Saudi Arabia Renew Old Feud, and More Fighting in Libya after Attacks in Manchester and Minya”. Middle East Ticker. May 30. 2017.
Weinberg, David Andrew. 2015. Terrorist Financing:Kidnapping, Antiquities Trafficking and Private Donations. Washington DC: Center for Defense of Democracies.
Wiegand, Krista. 2012. “Bahrain, Qatar, and the Hawar islands: Resolution of a Gulf territorial
Dispute”. Middle East Journal. Vol 66. No1. pp 79-96.
Wiegand, Krista. 2014. “Resolution of Border Disputes in the Arabian Gulf”. The Journal of Territorial and Maritime Studies.Vol 1.No 1. pp 33-48.
Wynbrandt, James. 2004.A Brief History of Saudi Arabia. Infobase Publishing