ارزیابی اثر برنامه‌های توسعه صادرات در ورود به بازارهای بین‌المللی و افزایش صادرات شرکت-های دانش‌بنیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.

2 استادیار، دانشکده مدیریت اقتصاد و مهندسی پیشرفت، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.

چکیده

دولت و نهادهای حمایتی معمولا برنامه‌هایی جهت توسعه صادرات شرکت‌ها طرح‌ریزی و اجرا می‌کنند که اثربخشی آن‌ها مورد سوال و ارزیابی است. در این پژوهش به ارزیابی اثربخشی برخی برنامه‌های توسعه صادرات شرکت‌های دانش بنیان کشور در ورود به بازارهای بین‌المللی و افزایش صادرات آن‌ها پرداخته‌ایم. این مقاله به دنبال بررسی تاثیر حمایت‌ها بر روی تبدیل شدن شرکت‌های بدون تجربه صادراتی به صادراتی و همچنین تاثیر حمایت‌ها بر روی افزایش صادرات شرکت‌های با تجربه صادراتی، می‌باشد. رویکرد این پژوهش کاربردی و براساس آمار حمایت‌های صادراتی و صادرات محقق شده در سال‌های 1393 تا 1398 است که با روش تحلیل رگرسیون و آزمون مقایسه زوجی مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که حمایت‌های صورت گرفته در سه محور ارائه خدمات اطلاعاتی، فعالیت‌های تسهیل کننده و آموزش و یادگیری به شرکت‌های دانش‌بنیان بدون تجربه صادراتی، در شروع صادرات این شرکت-ها موثر بوده است، اما این حمایت‌ها تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر روی افزایش صادرات شرکت‌هایی که دارای تجربه صادراتی بوده‌اند، نداشته است. پیشنهاد کاربردی این تحقیق لزوم توجه جدی به نیازمندیهای متفاوت شرکتهای بدون تجربه صادراتی و شرکتهای باتجربه است، در غیر اینصورت تخصیص حمایتهای نسبتا مشابه به هر دوسته سبب تضییع منابع خواهد شد. این امر خود تاکیدی است بر لزوم تدقیق ماموریتهای نهادهای حامی صادرات تا تصویر روشنی از دو هدف مختلف افزایش کمی تعداد شرکتهای دارای تجربه صادرات و/یا افزایش صادرات کشور از طریق افزایش صادرات شرکتهای با تجربه و میزان توزیع منابع بر این اساس ارائه شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع فارسی
آقایی، م.، رضاقلی زاده، م.، و محمدرضایی، م. (1397). بررسی تأثیر تحریم‌های اقتصادی و تجاری بر روابط تجاری ایران و کشورهای شریک عمده تجاری. مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 28 (8)، 68-49.
امینی، ع.، فتاحی، ح. ر. (1397). طراحی الگوی بین‌المللی سازی بنگاه‌های کوچک و متوسط در شرکت‌های دانش‌بنیان مبتنی بر نانو. فصلنامه مدیریت بازرگانی، 10(3)، 603-583.
حاتمی، م. ر.، چراغعلی، م.، سعیدی، پ.، و مستقیمی، م. (1400). ارائه الگوی بین‌المللی شدن کسب وکارهای کوچک و متوسط صنعتی مورد حمایت صندوق کارآفرینی امید. سیاست نامه علم و فناوری، 11(2)، 16-5.
جاوید عربشاهی، ع.، خیاطیان یزدی، م. ص.، و سخدری, ک. (1402). طراحی الگوی بین‌المللی شدن کسب وکارهای الکترونیکی ایرانی.  مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 13(46)، 165-142.
خیاطیان یزدی، م. ص.، الیاسی، م.، و طباطباییان، س. ح. (1395) الگوی پایداری شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران. سیاست علم و فناوری، 9(2)، 62-49.
رحیم زاده، م.، نعیمی، ع.، و ذاکری، ا. (1401). نهادها و برنامه‌های توسعه صادرات دانش‌بنیان و ملاحظات سیاستی توسعه صادرات. سیاست‌نامه علم و فناوری، 12(1)، 113-128
زمانی، ا.، رحمتی، م. ح.، زند حسامی، ح.، و یزدانی، م. ر. (1398). تحلیلی بر عوامل انگیزاننده و بازدارنده همکاریهای راهبردی بین‌المللی شرکتهای دانش‌بنیان (مورد مطالعه: شرکتهای زیست فناور ایرانی و آلمانی)، مدیریت کسب و کارهای بین‌المللی، 2(2)، 169-145.
سازمان توسعه تجارت ایران. (1399). سند نقشه راه توسعه صادرات کشور 1404-1399. تهران: سازمان توسعه تجارت ایران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
سلطان زاده، ج.، خیاطیان، م. ص.، و حبیب دوست، ا. (1401). تبیین کارکردهای مناطق آزاد در نظام نوآوری ایران و اقتصاددانش‌بنیان. مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 12(45), 27-8..
علائی طباطبائی، س. ا.، الیاسی، م.، زند حسامی، ح.، وترابی، ت.(1400). یک تحلیل کارکردی-ساختاری از سیاست‌های بین‌المللی سازی شرکت‌های دانش بنیان. سیاست علم و فناوری، 14(3)، 70-55
فرهمند معین، ح. (1397). تبیین سیاست‌های عمودی - گزینشی در سیاست گذاری بخش صادرات ایران. سیاست نامه علم و فناوری، 8(3)، 32-21.
قنبری، م.، ذاکری، ا.، و حیدری، ج. (1401). تعیین روش ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به بازار خارجی با استفاده از تکنیکهای تصمیمگیری چند معیاره. مدیریت کسب وکارهای بین‌المللی، 5(1)، 146-123.
مرادی، م.، و میرالماسی، آ. (1398). روش پژوهش عملگرا. تهران: مدرسه پژوهش کمی و کیفی.
مرجوی، ع.، و زارعی، ب. (1397). بین‌المللی سازی راهبردی در بنگاه‌های دانش‌بنیان جدید در ایران: موردکاوی فرایندی با هدف خلق دانش کاربردی. فصلنامه سیاست علم و فناوری، 10(2)، 18-1.
مرکز بین‌المللی تجارت. (1399).گزارش راهبرد ملی صادرات ایران 1404-1400: راهبرد ملی صادرات ایران. تهران: وزات صنعت، معدن، تجارت
مرکز پژوهش‌های مجلس. (1399). آسیب‌شناسی صادرات غیرنفتی در ایران: بررسی روند صادرات غیرنفتی. تهران: مرکز پژوهش ها ی مجلس.
مشبکی، ا.، و خادمی، ع. ا. (1391). نقش برنامه‌های توسعه صادرات بر ارتقای عملکرد صادرات بنگاه ها. بهبود مدیریت، 6(3)، 135-98.
نریمانی، م. (1396). بررسی مسائل و مشکلات تأمین مالی شرکت‌های دانش بنیان. سیاست نامه علم و فناوری، 7(1) 15-13.
References
Ahmed, Z., Mohamed, O., Johnson, J., & Meng, L. (2002).Export promotion programs of Malaysian firms: An international marketing perspective. Journal of Business Research, 55(10), 831-843. [DOI:10.1016/S0148-2963(00)00223-X]
Aghaei, M., & Rezagholizadeh, M. (2018). [Impact of economic and commercial sanctions on Iran’s trade relations and their major trading partners (Persian)]. Strategic Studies of Public Policy, 8(28), 49-68. [Link]
Alaei Tababaee, A., Elyasi, M., Zandhesami, H., & Torabi, T. (2021). [A Functional-structural analysis of policies for the internationalization of knowledge-based companies (Persian)]. Journal of Science and Technology Policy, 17(3), 55-70. [Link]
Amini, A., & Fatahi, H. R. (2018). [Designing a model for the internationalization of SME’s in Nano-based knowledge companies (Prsian)]. Journal of Business Management, 10(3), 583-602. [DOI:10.22059/JIBM.2018.253543.2972]
Appiah, K., Osei, C., Selassie, H., & Osabutey, E. (2019). The role of government and the international competitiveness of SMEs: Evidence from Ghanaian non-traditional exports. Critical Perspectives on International Business, 15(4), 296-322. [DOI:10.1108/cpoib-06-2018-0049]
Argawal, A., Rosell, C., & Simcoe, T. (2020). Tax credits and small firms R&D spendings. American Economic Journal: Economic policy, 12(2), 1-21. [DOI:10.1257/pol.20140467]
Ayob, A. H., & Freixanet, J. (2014). Insights into public export promotion programs in an emerging economy: The case of Malaysian SMEs. Evaluation and Program Planning, 46, 38–46. [DOI:10.1016/j.evalprogplan.2014.05.005] [PMID]
Bernard, A.B., & Jensen, J. B. (2004). Why some firms export. The Review of Economics and Statistics, 86(2), 561-569. [DOI:10.1162/003465304323031111]
Boutorat, A., & Franssen, L. (2022). Economic missions and firm internationalization: Evidence from the Netherlands. Review of World Economics, 159, 787–826. [DOI:10.1007/s10290-022-00482-1]
Broocks, A., & Van Biesebroeck, J. (2017). The impact of export promotion on export market entry. Journal of International Economics, 107, 19-33. [DOI:10.1016/j.jinteco.2017.03.009]
Cadot, O., Fernandes, A. M., Gourdon, J., & Mattoo, A. (2015). Are the benefits of export support durable? Evidence from Tunisia. Journal of International Economics 97 (2), 310-324. [DOI:10.1016/j.jinteco.2015.07.005]
Cavusgil, S. T., & Yeoh, P. L. (1994). Public-sector promotion of United-States export activity - A review and directions for the future. Journal of Public Policy & Marketing, 13(1), 76-84. [DOI:10.1177/074391569401300106]
Comi, S., & Resmini, L. (2019). Are export promotion programs effective in promoting the internalization of SMEs? Economia Politica, 37, 547–581. [DOI:10.1007/s40888-019-00170-8]
Cruz, M. (2014). Do export promotion agencies promote new exporters? World Bank Policy Research Working Paper, (7004). [DOI:10.1596/1813-9450-7004]
Chin, W. W. (1998). The partial least squares approach for structural equation modeling. In G. A. Marcoulides (Ed.), Modern methods for business research (pp. 295–336). New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Publishers. [Link]
Czinkota, M. R., & Wongtada, N. (1997). The effect of export promotion on U.S. trade performance: An analysis of industry internationalization. International Trade Journal, 11 (1), 5-37. [DOI:10.1080/08853909708523871]
Dominguez, N. (2018). Promotion agencies and SMEs’ internationalization process: A blessing or a curse? Journal Of International Entrepreneurship, 16(1), 58-81. [DOI:10.1007/s10843-017-0219-y]
Dominguez, N. (2020). Why do western SMEs internationalize through springboarding? Evidence from French manufacturing SMEs. Transnational Corporations, 27(1), 87 - 113. [DOI:10.18356/fe2941f5-en]
Farahmand, H. (2018). [Explanation of vertical-selective policies in Iran’s export sector policymaking (Persian)]. The Journal of Science and Technology Policy Letters, 8(3), 21-32, [Link]
Francis, J., & Collins-Dodd, C. (2004). Impact of export promotion programs on firm competencies, strategies and performance:The case of Canadian high-technology SMEs. International Marketing Review, 21(4/5), 474-495. [DOI:10.1108/02651330410547153]
Freixanet, J., & Churakova, I. (2018). The Impact of export promotion programs on firms’ export competencies and performance in a transition economy: The case of Russian Manufacturers. Journal of East-West Business, 24(4), 287-318. [DOI:10.1080/10669868.2018.1467840]
Ghanbari, M., Zakeri, A., & Heidari, J. (2022). [Determining the entry method of knowledge-based companies in the foreign market using multi-criteria decision making techniques (Persian)]. Journal of International Business Administration, 5(1), 123-146. [Link]
Hatami, M., Cheraghali, M., Saeedi, P., & Mostaghimi, M. (2021). [Provide an internationalization model for small and medium-sized industrial businesses supported by the Omid Entrepreneurship Fund (Persian)]. Science and Technology Policy Letters, 11(2), 5-16. [Link]
International Trade Centre. (2020). [Iran’s national export strategy: 1400-1404 (Persian)]. Tehran: Ministry of Industry, Mine and Trade. [Link]
Iran Trade Promotion Organization. (2020). [The country’s development roadmap document (Persian)]. Tehran: Iran Trade Promotion Organization. [Link]
Islamic Parliament Research Center of The Islamic Republic Of Iran. (2020). [Pathology of non-oil export in Iran: Investigating the trend of non-oil export (Persian)]. Tehran: Islamic Parliament Research Center of The Islamic Republic Of Iran. [Link]
Javidarabshahi, A., Khayyatian, M., & Sakhdari, K. (2023). [Designing a model for the internationalization of Iranian electronic businesses (Persian)]. Strategic Studies of public policy, 13(46), 142-165. [Link]
Sourafel, G., Holger, G., & Joachim, W. (2009). Subsidies and exports in Germany. First evidence from enterprise panel data. Applied Economics Quarterly, 55(3), 179-195. [DOI:10.3790/aeq.55.3.179]
Wagner, J. (2007). Exports and productivity: A survey of the evidence from firm‐level data. The World Economy, 30(1), 60-82. [DOI:10.1111/j.1467-9701.2007.00872.x]
Khayatian Yazdi, M. S., Elyasi, M., & Tabatabaeeian, H. (2016). [The model for sustainability of knowledge-based firms in Iran (Persian)]. Journal of Science and Technology Policy, 9(2), 49-62. [Link]
Koksal, M. H. (2009). Organizational and exporting determinants affecting export promotion program awareness, utilization, and usefulness level. Journal of Euromarketing, 18 (4), 219-232. [DOI:10.1080/10496480903364333]
Lederman, D., Olarreaga, M., & Payton, L. (2009). Export promotion agencies revisited. World Bank Policy Research Working Paper, (5125). [DOI:10.1596/1813-9450-5125]
Lederman, D., Olarreaga, M., & Payton, L. (2010). Export promotion agencies: Do they work? Journal of Development Economics, 91 (2), 257-265. [DOI:10.1016/j.jdeveco.2009.09.003]
Leonidou, L. C. (1995). Empirical research on export barriers: Review, assessment, and synthesis. Journal of International Marketing, 3(1), 29-43. [DOI:10.1177/1069031X9500300103]
Leonidou, L. C. (2004). An analysis of the barriers hindering small business export development. Journal of Small Business Management, 42(3), 279-302. [DOI:10.1111/j.1540-627X.2004.00112.x]
Leonidou, L. C., Palihawadana, D., & Theodosiou, M. (2011). National export-promotion programs as drivers of organizational resources and capabilities: Effects on strategy, competitive advantage, and performance. Journal of International Marketing, 19(2), 1-29. [DOI:10.1509/jimk.19.2.1]
Marjovi, A., & Zarei, B. (2018). [Strategic internationalization of knowledge based new ventures in Iran: A longitudinal case study aiming at creation of actionable knowledge (Persian)]. Journal of Science & Technology Policy, 10(2), 29-45. [Link]
Moradi, M., & Miralmasi, A. (2019). [Pragmatic research method (Persian)]. Tehran: School of quantitative and qualitative research. [Link]
Moshabaki, A., & Khademi, A. (2012). [The role of export development programs on improving the export performance of companies (Persian)]. Journal of Improvement Management, 6(3), 98-135. [Link]
Naidu, G. M., & Rao, T. R. (1993). Public sector promotion of exports: A needs-based approach. Journal of Business Research, 27(1), 85-101. [DOI:10.1016/0148-2963(93)90017-J]
Narimani, M. (2017). [Studying issues and problems of financing knowledge based enterprises (Persian)]. The Journal of Science and Technology Policy Letters, 7(1), 13-15. [Link]
Olarreaga, M., Sperlich, S., & Trachsel, V. (2016). Export Promotion: What works? CEPR Discussion Paper, DP11270. [Link]
Olarreaga, M., Sperlich, S., & Trachsel, V. (2020). Exploring the heterogeneous effects of export promotion. The World Bank Economic Review, 34(2), 332-350. [DOI:10.1093/wber/lhy034]
Paul, J., & Gupta, P. (2014). Process and Intensity of Internationalization of IT Firms: Evidence from India. International Business Review, 23(3), 594-603. [DOI:10.1016/j.ibusrev.2013.10.002]
Rahimzadeh, M., Naimi, A., & Zakery, A. (2022). [Export promotion agencies and programs: Implications for export policy makers of technology-based companies (Persian)]. Journal of Science and Technology Policy Lettersis, 12(1), 113-128. [Link]
Ribeiro, J., Figueiredo, A., & Forte, R. (2020). Export promotion programs: Differences between advanced and emerging economies. Journal of East-West Business, 26(3), 213-234. [DOI:10.1080/10669868.2019.1704338]
Roberts, E. B., & Senturia, T. A. (1996). Globalizing the emerging high-technology company. Industrial Marketing Management, 25(6), 491-506. [DOI:10.1016/S0019-8501(96)00072-7]
Flávia Holanda, S., & Jorge, fs. (2015). Export assistance: A literature review and challenges for future research. Discussion Paper, No. 191, Institute for Applied Economic Research (ipea), Brasília. [Link]
Seringhaus, F. H. R. (1990). Program impact evaluation: Application to export promotion. Evaluation and Program Planning, 13(3), 251-265. [DOI:10.1016/0149-7189(90)90056-3]
Singer, T. O., & Czinkota, M. R. (1994). Factors associated with effective use of export assistance. Journal of International Marketing, 2(1), 53-71. [DOI:10.1177/1069031X9400200104]
Soltanzadeh, J., Khayyatian, S., & Habibdoust, A. (2023). [Explaining the functions of Free Economic Zones in the Iranian innovation system and knowledge-based economics (Persian)]. Journal of Strategic Studies of Public Policy, 12(45), 8-27. [DOI: 10.22034/SSPP.2023.1971326.3315]
Sousa, C. M., Martínez‐López, F. J., & Coelho, F. (2008). The determinants of export performance: A review of the research in the literature between 1998 and 2005. International Journal of Management Reviews, 10(4), 343-374. [DOI:10.1111/j.1468-2370.2008.00232.x]
Srhoj, S., Vitezić, V., & Wagner, J. (2023). Export boosting policies and firm performance: Review of empirical evidence around the world. Jahrbücher für Nationalökonomie und Statistik, 243(1), 45-92. [DOI:10.1515/jbnst-2022-0019]
Van Biesebroeck, J., Yu, E., & Chen, S. (2015). The impact of trade promotion services on Canadian exporter performance. Canadian Journal of Economics/Revue Canadienne D’economique, 48(4),1481-1512. [DOI:10.1111/caje.12148]
Verwaal, E., & Donkers, B. (2002). Firm size and export intensity: Solving an empirical puzzle. Journal of International Business Studies, 33, 603-613. [DOI:10.1057/palgrave.jibs.8491035]
Wang, X., Chen, A., Wang, H., & Li, S. (2017). Effect of export promotion programs on export performance: Evidence from manufacturing SMEs. Journal of Business Economics and Management, 18(1), 131-145. [DOI:10.3846/16111699.2016.1278031]
Zamani, A., Rahmati, M. H., Zandhessami, H., & Yazdani, H. R. (2019). [An Analysis of the motivating and barring factors of international strategic collaboration of new technology-based firms (case study: Iranian and German Biotechnology Companies) (Persian)]. Journal of International Business Administration, 2(2), 145-169. [Link]