مطالعه تطبیقی برنامه های توسعه ازمنظر عدالت بین نسلی در بخش نفت و گاز: طراحی شاخص و ارائه پیشنهاد سیاستی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مدیریت صنعتی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری مدیریت قراردادهای بین المللی نفت و گاز، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران.

چکیده

تاکنون برنامه‌های توسعه از مناظر گوناگونی مورد بررسی­ قرار گرفته است. پژوهش حاضر با رویکرد کمی و کیفی به بررسی این برنامه‌ها از منظر عدالت بین­نسلی در بخش انرژی (با تاکید بر صنعت نفت و گاز) ‌پرداخته­است.در این پژوهش پس از مطالعات کتابخانه‌ای و مصاحبه‌های تخصصی، شاخص‌هایی برای تحقق عدالت بین‌نسلی در بخش انرژی طراحی گردید و توسط متخصصان این حوزه اعتبارسنجی شد و نهایتا این شاخص‌ها با استفاده از روش تاپسیس (Topsis) رتبه­بندی گردید. پس از آن در قالب گروه‌ کانونی به مطالعه دقیق برنامه­های توسعه و احصای بندهایی که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به عدالت بین‌نسلی در بخش انرژی با تاکید بر نفت و گاز اشاره داشته‌اند اقدام شده است. اعتبارسنجی مجدد بندها و تطبیق آنها با اولویت‌های بدست آمده مرحله دیگری از این پژوهش است.نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد که برنامه­های توسعه از منظر عدالت بین­نسلی در بخش انرژی در طول برنامه اول تا ششم با رویکردها و اولویت­های متفاوتی به موضوع پرداخته‌‌اند و البته برنامه­ های متأخر، جامعیت بیشتری داشته­اند، مهم­ترین تفاوت در این سیر، اهمیت یافتن توجه به شیوه هزینه درآمدهای حاصل از منابع نفتی در برنامه­های پایانی بوده­است. این مقاله در پایان نیز براساس شاخص­های احصایی و رتبه­بندی نخبگانی، پیشنهاداتی برای برنامه هفتم توسعه از منظر عدالت بین­نسلی، ارائه می­دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع فارسی
آذر،ع. و رجب‌زاده، ع. (9831). تصمیم‌گیری کاربردی رویکرد MADM. تهران: نگاه دانش.
احمدی، س. ج. (1931). معیار عدالت توزیعی و نسبت آن با انصاف و برابری با تأکید بر اخلاق حکومتی امام علی (ع). پژوهش‌نامه اخلاق، 5(81)، 67-35.
باباخانی، ج.، پیفه، ا. و تقویفرد، م. ت. (4931). ارزیابی روند تحقق حقوق بین‌نسلی حاکم بر مصرف عواید حاصل از فروش نفت و مشتقات آن از دیدگاه اقتصادی. دانش حسابرسی، 41(85)،92-5.
پورعزت، ع. ا.، احمدی، ح.، عباسی، ا. و عباسی، ط. (8931). شناسایی مؤلفه‌های ناظر بر رعایت عدالت بین‌نسلی در خط‌مشی بودجه‌ای ایران. سیاست‌گذاری عمومی، 81(2)، 161-341.
توحیدی‌نیا، ا. (4931). اثر تحقق عدالت بین‌نسلی بر میزان انباشت دارایی‌های سرمایه‌ای کشور. اقتصاد اسلامی، 15(06)، 62-5.
توحیدی‌نیا، ا. (4931). همسویی تحقق عدالت بین‌نسلی در بهره‌برداری از درآمد منابع هیدروکربوری با رفاه اقتصادی بلندمدت در ایران. پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 23(67)، 45-33.
عسکری، م. م. و توحیدی‌نیا، ا. (4931). تنزیل عادلانه در بهره‌برداری از منابع طبیعی پایان‌پذیر. مطالعات اقتصاد اسلامی، 5(1)، 28-95.
سید نورانی، م. ر. و خاندوزی، س. ا. (1931). مبنای نظری سنجش عدالت اقتصادی در اسلام. جستارهای اقتصادی، 9(71)، 85-13.
درخشان، م. (3931). قراردادهای نفتی از منظر تولید صیانتی و ازدیاد برداشت: رویکرد اقتصاد مقاومتی. مطالعات اقتصاد اسلامی، 6 (2)، 25-7.
صادقی شاهدانی، م. و قویدل، ع. (6931). برنامه‌ریزی اقتصادی؛ مبانی، اصول و روش‌ها. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
غفاری، ع. ر. و تکلیف، ع. (4931). کاربرد الگوی عقلایی در تصمیم‌گیری‌های راهبردی برای تولید صیانتی از میدان مشترک پارس جنوبی-گنبد شمالی: مدل مفهومی با تأکید بر الزامات حقوقی. پژوهش‌نامه اقتصاد انرژی ایران، 4(61)، 081-731.
فیاضی، م. ت.، اژدری، ع. ا. و باقری تودشکی، م. (8931). پایداری بودجه بر اساس برقراری عدالت بین‌نسلی در بهره‌برداری از منابع نفتی (رهیافتی برای ایران). جستارهای اقتصادی، 61(23)، 95-53.
لاجوردی، س. ع.، رضایی صدرآبادی، م. و سیدحسین‌زاده یزدی، م. (3931). معیارهای توزیع عادلانه منابع طبیعی تجدیدناپذیر در نظام اقتصادی اسلام. فصلنامه اقتصاد اسلامی، 41(55)، 23-5.
مرتضوی کاخکی، م.، ناجی میدانی، ع. ا.، مهدوی عادلی، م. ح. و حسین‌زاده، م. ح. (6931). نقد و بررسی نظریات عدالت بین‌نسلی لیبرال. مطالعات اقتصاد اسلامی، 9(2)، 85-13.
 مسرت، م. (4831). سیاست انرژی ایران معضلات اخیر و چشم‌انداز سیاست انرژی پایدار. نشریه انرژی ایران، 9(3)، 38-07.
مصباحی مقدم، غ. ر.، شهبازی غیاثی، م. و نخلی، س. ر. (0931). اصول و سیاست‌های حاکم بر مصرف انفال و درآمدهای حاصل از آن در دولت اسلامی. پژوهش‌های اقتصادی ایران، 61(84)، 122-391.
مصلی‌نژاد، ع. (6931). آسیب‌شناسی توسعه اقتصادی در ایران. تهران: اختران.
موسوی‌آزاد کسمایی، ا. (1931). ارزیابی حساب ذخیره ارزی با رویکرد استفاده بهینه درآمدهای نفتی در اقتصاد کشور. راهبرد توسعه، 03، 25-52.
 
References
Azar, A., & Rajabzadeh, A. (2011). [Applied decision making (MADM approach) (Persian)]. Tehran: Negahedanesh. http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=2132204&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author
Ahmadi, S. J. (2012). [The norm of distributive Justice and its relation to fairness and equity with an emphasis on Imam Ali`s governmental ethic (Persian)]. Research Quarterly in Islamic Ethics, 5(18), 53-76. http://akhlagh.maaref.ac.ir/article-1-1574-fa.html
Askari, M. M., & Tohidinia , A. (2012). [Just discounting in utilizing exhaustible natural resources (Persian)]. Journal of Islamic Economic Studies, 5(1), 59-82. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?ID=606193
Babajani, J., Pifeh, A., & Taghavifard, M. T. (2015). [Assessment the process of realization of the ruling intergenerational rights from sale of oil and its derivatives- economic Context (Persian)]. Journal of Audit Science, 14(58), 5-28. http://danesh.dmk.ir/article-1-935-fa.html
Derakhshan, M. (2014). [Oil contracts from mer and ior/eor standpoint: The resilient economy approach (Persian)]. Journal of Islamic Economic Studies, 6(2), 7-52. [DOI:10.30497/IES.2014.1558]
Fayyazi, M. T., Ajdari, A. A., & Bagheri Tudashki, M. (2020). [Sustainability of budget based on intergenerational justice in exploiting oil resources; An approach for Iran (Persian)]. Journal of Irans Economic Essay, 16(32), 35-59. [DOI:10.30471/IEE.2020.5439.1766]
Ghaffari, A., & Taklif, A. (2015). [The application of rational model in strategic decision-making for maximum efficient recovery from “South Pars-North Dome” joint field: A conceptual model with emphasis on legal requirements (Persian)]. Iranian Energy Economic, 4(16), 137-180. [DOI:10.22054/JIEE.2016.1896]
Lajevardi, S. A., Rezaee Sadrabadi, M., & Sayyed-Hosseinzadeh Yazdi, M. (2014). [Standards of non-renewable natural resources’ just distribution in the economic system of Islam (Persian)]. Eghtesad-e-Eslami, 14(55), 5-32. http://eghtesad.iict.ac.ir/article_14277.html?lang=fa
Maserat, M. (2005). [Iran energy policy recent problems and prospects for sustainable energy policy (Persian)]. Iranina journal of Energy, 9(3), 70-83. http://necjournals.ir/article-1-109-fa.html
Mesbahi Moghadam, G. R., Shahbazi Ghiasi, M., & Nakhli S. R. (2011). [The principles and policies for consumption of “Anfal” and natural resources in Islamic government (Persian)]. Iranian Economic Research, 16(48), 193-221. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?ID=256960
Mortazavi Kakhki, M., Naji Mydani, A. A., Mahdavi Adeli, M. H., & Hosseinzadeh, M. H. (2017). [Critical review of liberal theories of intergenerational justice (Persian)]. Journal of Islamic Economic Studies, 9(2), 31-58. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?ID=570672
Mosalanejad, A. (2017). [Pathology of economic development in Iran (Persian)]. Tehran: Akhtaran. http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=4899470&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author
 Mousavi Azad Kasmaei, A. (2012). [Evaluation of foreign exchange reserve account with the approach of optimal use of oil revenues in the country’s economy (Persian)]. Journal of Development Strategy, 30, 21-52. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/968911/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA-%
Pourezzat, A. A., Ahmadi, H., Abasi, A., & Abasi, T. (2019). [Identification of intergenerational justice components in the Iran’s budget policy (Persian)]. Public Policy, 5(2), 143-161. [DOI:10.22059/PPOLICY.2019.72276]
Sadeghi Shahdani, M., & Ghavidel, A. (2018). [Economic planning: Foundation, principles and methods (Persian)]. Tehran: Imam Sadiq University. http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=4884047&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author
Seyyed Nourani, S. M. R., & Khandouzi, S. E. (2012). [Theoretical basis of assessing economic justice in Islam (Persian)]. Journal of Irans Economic Essays, 9(17), 31-58. http://iee.rihu.ac.ir/article_232.html?lang=en
Tohidnia, A. (2016). [The effect of intergenerational justice on the accumulation of capital assets of the country (Persian)]. Eghtesad-e-Eslami, 15(60), 5-26. http://eghtesad.iict.ac.ir/article_19042.html?lang=fa
Tohidnia, A. (2016). [Accompanying intergenerational justice in utilizing the hydrocarbon resources revenues by long run economic welfare (Persian)]. Journal of Economic Research and Policies, 23(76), 33-54. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?ID=534325
Meyer, L. (2021). Intergenerational Justice. In E. N. Zalta, U. Nodelman, & C. Allen, R. L. Anderson (Eds.). Stanford Encyclopedia of Philosophy. Stanford: Stanford University. https://plato.stanford.edu/entries/justice-intergenerational/#Bib
Rawls, J. (1999). The law of peoples: With “the idea of public reason revisited”. Cambridge: Harvard University Press. https://www.google.com/books/edition/The_Law_of_Peoples/8L1pNj6irIYC?hl=en&gbpv=0
Rawls, J. (.2001). Justice as fairness: A restatement. Cambridge: Harvard University Press. https://www.google.com/books/edition/Justice_as_Fairness/ACyVDwAAQBAJ?hl=en&gbpv=0
Silver, M. (1989). Foundations of economics justice. New Jersey: B. Blackwell.https://www.google.com/books/edition/Foundations_of_Economic_Justice/t_tlQgAACAAJ?hl=en
Summers, J. K., & Smith, L. M. (2014). The role of social and intergenerational equity in making changes in human well-being sustainable. AMBIO, 43(6), 718-728. [DOI:10.1007/s13280-013-0483-6]
Thompson, J. (2009). Intergenerational justice: Rights and responsibilities in an intergenerational polity. Oxfordshire: Taylor & Francis. https://www.google.com/books/edition/Intergenerational_Justice/7siRAgAAQBAJ?hl=en&gbpv=0
Thorbecke, E. (2007). The evolution of the development doctrine 1950–2005. In G. Mavrotas, & A. Shorrocks (Eds.), Advancing development. Core themes in global economics (pp. 3-36). London: Palgrave Macmillan. https://www.google.com/books/edition/Advancing_Development/HThyAQAACAAJ?hl=en