تحلیل آینده‌پژوهانه سیاست‌گذاری شهر خلاق؛ مطالعه‌ای در شهر تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی، گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار، گروه پژوهشی آینده‌اندیشی، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران، ایران.

3 دانشیار، گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار، گرمسار، ایران

چکیده

در حوزه جامعه‌شناسی شهری یکی از این پاسخ‌های متاخر به چگونگیِ آینده شهرها ایده «شهرهای خلاق» است. مفهوم شهر خلاق عموما به عنوان شکلی از برنامه‌ریزی راهبردی به کار گرفته شده است. این ایده چنانکه در نظرات لندری و فلوریدا آمده است، ناگزیر با تغییرات بسیار گسترده در نظام اقتصادی و اجتماعی گره خورده است. «شهر خلاق» یکی از تلاش‌های نظری است که آینده کلان‌شهرهای دنیا را با تاکید بر طبقه خلاق و  اقتصاد خلاق توصیف و توصیه می‌کند. در این پژوهش با استفاده از روش سناریونگاری بر اساس عدم‌قطعیت‌های کلیدی، این ایده آزمون شده است که «سناریوهای آینده تهران برای توسعه خلاق چیست؟». در پاسخ به این پرسش دو عدم‌قطعیتِ کلیدی استخراج شده با استفاده از روش دلفی دومرحله‌ای عبارتند از «افزایش و یا کاهش اهمیت مشارکت شهروندی، سرمایه‌های اجتماعی و فرهنگی» و «توسعه کسب‌ و کارهای نوین یا توسعه صنایع موجود».  سناریوهایِ حاصل از تقاطع این دو عدم‌قطعیت عبارتند از «تهران خلاق»، «تهران صنعتی»، «خلاقیت بی‌ثبات» و «تهران آشفته». برای شکل‌گیری شهرخلاق بهترین سناریو سناریوی اول یعنی «تهران خلاق» است و بدترین سناریو، سناریوی آخر یعنی «تهران آشفته» است. در سناریوی آخر نه‌‌تنها مشارکت شهروندان و سرمایه‌های اجتماعی و فرهنگی اهمیت خود را از دست می‌دهند بلکه با توسعه صنایع موجود، آلودگی‌های محیط­زیستی و آسیب‌های اجتماعی در تهران تشدید می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


-افشار، سمیه. 1395 . تحلیل راهبردی تاثیر شهر خلاق بر توسعه پایدار شهر تهران. پایا ننامه مقطع کارشناسی ارشد.دانشگاه علامه طباطبایی.
- امینی قشلاقی، داوود. 1395 . بومی‌سازی و تبیین شاخص‌های مکانی و فضایی شهر خلاق در کلانشهر تهران. پایان‌نامه مقطع دکتری. دانشگاه پیام نور استان تهران.
- پوراحمد، احمد و دیگران.1389. «تحلیلی بر الگوی گسترش کالبدی-فضایی شهر گرگان با استفاده از مدلهای آنتروپی شانون و هلدرن». پژوهش و برنامه‌ریزی شهری سال 1.شماره 3. صص. ۱- ۱۸.
- حاج‌حسینی، حجت‌اله، حسن اشتری و حافظ مهدنژاد . 1393 .«نقش نظریه شهر خلاق در پویش اقتصاد فرهنگی و زندگی شهری ». ترویج علم. سال 5. شماره 2. صص. 15 - 37 .
- امیدی، رضا.1395.سند راهبردی مهار، کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی شهر تهران. تهران: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران
- ایزدی، پگاه و دیگران.1395. «بازآفرینی شهری با تاکید بر شناسایی و تحلیل خوشه‌های فرهنگی (مطالعه موردی بافت تاریخی-فرهنگی شیراز)». فصلنامه علمی-پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری. سال 5. شماره ۱۸. صص. 21 - 40 .
- حاجیانی، ابراهیم و محمود قصاع.1392. «آینده و سناریونگاری؛ طبقه‌بندی روش‌ها و دسته‌بندی سناریوها ». فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی. سال 2. شماره 8. صص 33 - 62 .
- خان‌سفید، مهدی.1391. «مدیریت شهری و شهر خلاق». مجله منظر. سال 4. شماره ۱۹. صص. 92 - 95 .
- بدری، سیدعلی و دیگران. ۱۳۹۵.اطلس کیفیت زندگی شهر تهران: ارزیابی کیفیت زندگی در کلا نشهر تهران. تهران: سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
- دبیرخانه پایش و ارزیابی معاونت برنامه‌ریزی، توسعه شهری و امور شورای شهرداری تهران.1396.گزارش پایش و ارزیابی برنامه دوم توسعه شهرداری تهران.
- قربانی، رسول، سعید حسین آبادی و علی طورانی. ۱۳۹۲.«شهرهای خلاق: رویکردی فرهنگی در توسه شهری». فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک. سال 3. شماره11 . صص. ۱- ۱۸.
- میرشاه ولایتی، فرزانه و دیگران. ۱۳۹۳. پویش محیطی به عنوان ابزار آیند هپژوهی در مراکز پژوهشی. در: چهارمین کنفرانس بین المللی و هشتمین کنفرانس ملی مدیریت فناوری( 10-11 آذر). جزیره کیش، انجمن مدیریت فناوری ایران.
- ربانی، طاها. 1396 . تبیین الگوی آینده نگاری مدیریت توسعه پایدار شهری، نمونه موردی: تهران. پایان‌نامه مقطع دکتری دانشگاه تربیت مدرس
- عصارزاده، امیرحسین. 1392 . ارزیابی شاخص‌های شهر خلاق در پهنه فرهنگی تهران. پایا ننامه مقطع کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
- Bell, Wendell. 1996. Foundations of Futures Studies: Human Science for a New Era. History, Purposes and Knowledge. Piscataway: Transaction Publishers.
- Cruz, Shermon, and Cesar H. Villanueva. 2014. “City Futures for City Leaders Penang Malaysia.” Journal of Futures Studies. vol. 19. no. 1. pp. 115-124. https://jfsdigital.org/articles-and-essays/2014-2/vol-9-no-1-sept-2014/reports/city-futures-for-city-leaders-penang-malaysia/
- Fahey, Liam, and Robert M. Randall, editors. 1997. Learning from the Future: Competitive Foresight Scenarios. NewYork: John Wiley & Sons. https://books.google.com/books/about/Learning_from_the_Future.html?id=X-tm-CgAAQBAJ&source=kp_book_description
- Florida, Richard. 2012. The Rise of the Creative Class--Revisited.New York: Basic Books. https://www.amazon.com/Rise-Creative-Class-Revisited-Anniversary-Revised/dp/0465029930
- Ghorbani, Rasool, Saeed Hossein Abadi, and Ali Toorani.2013. “Creative Cities: As Cultural Approach in Urban Development (Persian).” Journal of Arid Regions Geographics Studies. vol. 3. no. 11. pp. 1-18. http://journals.hsu.ac.ir/jarhs/article-1-88-fa.html
- Government Office for Science. 2014. “Future of Cities: The Science of Cities and Future Research Priorities, a Report by the Project’s Lead Expert Group.” Government Office for Science [Internet]. Available at: https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/516407/gs-16-6-future-cities-science-of-cities.pdf
- Hall, Peter. 1999. Cities in Civilization: Culture, Innovation,and Urban Order. Nanjing: Phoenix Giant.
- Huss, William R, and Edward J. Honton. 1987. “Scenario Planning--What Style Should You Use?” Long Range Planning. vol. 20. no. 4. pp. 21-29. [DOI:10.1016/0024-6301(87)90152-X]
-Izadi, Pegah, et al. 2017. “Urban Regeneration by Emphasizing on Identification and Analysis of Cultural Creative Clusters (Case Study: Shiraz Historical-Cultural Fabric)(Persian).” Journal of Urban Economics and Management.vol. 5. no. 18. pp. 21-40. http://iueam.ir/article-1-663-fa.html
- Jacobs, Jane. 1992. Systems of Survival: A Dialogue on the Moral Foundations of Commerce and Politics. NewYork: Random House.
- Khansefid, Mahdi. 2012. “Creative City and Urban Management(Persian).” Manzar. vol. 4. no. 19. pp. 92-95. http://www.manzar-sj.com/article_1771.html
- Landry, Charles, and Franco Bianchini. 1995. The Creative City. London: Demos. https://books.google.com/books?id=uulAbj7IKdIC&dq
- Marvin, Robert, et al. 2002. “The Circle of Security Project: Attachment-Based Intervention with Caregiver-Pre-School Child Dyads.” Attachment & Human Development. vol. 4. no. 1. pp. 107-124.[DOI:10.1080/14616730252982491]
- Mirshah Velayati, Farzaneh, et al. 2014. Environmental Scanning as a Future Studies Tool in Research Centers (Persian). Paper presented at: The 4th International & the 8th National Conference on Management of Technology (1-2 December). Kish Island, Iranian Association for Management of Technology. https://www.civilica.com/Paper-IRAMOT08-IRAMOT08_008.html
- Ogilvy, Jay, and Peter Schwartz. 1998. Plotting Your Scenarios.In: Edited by Fahey, Liam and Robert M. Randall.Learning from the Future: Competitive Foresight Scenarios.New York: John Wiley & Sons. http://www.meadowlark.co/plotting_your_scenarios.pdf
- Omidi, Reza. 2016. Sanad Rahbordi Mahar, Control va Kaheshe Asibhaye Ejtemaei Shahre Tehran [Strategic Document for Control, Control and Reduction of Social Damages in Tehran] (Persian). Tehran: Tehran Urban Research & Planning Center.
- Schwartz, Peter. 1991. The Art of the Long View. New York:Doubleday.
- Vickery, Jonathan. 2011. “Beyond the Creative City-Cultural Policy in an Age of Scarcity.” MADE: A Centre for Place-Making [Internet]. November. Available at: http://made.org.uk/media/files/BeyondtheCreativeCity.pdf