گفتمان انقلاب اسلامی ایران و الزامات اشاعه ارزش های آن در عصر جهانی شدن بر اساس نظریه گفتمان لاکلا و موفه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مرکز ملّی مطالعات جهانی شدن

2 عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان

چکیده

 انقلاب اسلامی ایران باعث شکل‌ گیری گفتمان و نظام معنایی جدیدی شد. یکی از گونه‌‌ های بررسی و مطالعه پدیده‌‌ های سیاسی و تحلیل آن‌ها بر اساس روش تحلیل گفتمانی است. نظریه‌ تحلیل گفتمانی لاکلا و موفه یکی از غنی‌ ترین نظریه‌‌ها در حوزه‌ تحلیل گفتمانی می ‌‌باشد. سؤال اصلی مقاله آن است که بر اساس نظریه گفتمان لاکلا و موفه، مفصل ‌‌بندی مفاهیم و فرآیندهای هویت‌‌یابی اشاعه‌ ارزش‌‌‌های گفتمان انقلاب اسلامی ایران در عصر جهانی‌شدن چگونه خواهد بود؟ در پاسخ به این پرسش و با بهره‌‌گیری از روش تحلیل گفتمان لاکلا و موفه، فرضیه مقاله این است که گفتمان انقلاب اسلامی ایران با دالّ مرکزی اسلام شیعی، توانسته در رویارویی گفتمانی، به رقابت با گفتمان‌‌های اسلام سلفی و اسلام اخوانی بپردازد و به‌عنوان یک الگوی مناسب گفتمان اسلام‌گرا، گفتمان لیبرال دموکراسی را به «غیرِ» هویت‌بخش خود تبدیل کند و با توجّه به مبانی غنی اسلام شیعی ظرفیّت این را دارد که با پیروی از الزاماتی، بتواند نظام معنایی خود را در عصر جهانی‌شدن هژمونیک نماید. بر این اساس، در بستر جهانی‌شدن که به‌مثابه عرصه رقابت و غیریّت‌‌سازی گفتمان‌‌هاست،گفتمان انقلاب اسلامی ایران به رقابت و غیریت‌‌سازی گفتمانی می‌‌پردازد و نتایج پژوهش نشان می‌‌دهد که با توجّه به مفاهیم اساسی در گفتمان انقلاب اسلامی و مبانی اسلام شیعی و همچنین با بهره‌بردن از دو مبحث اجتهاد و مصلحت و با رعایت الزاماتی، این گفتمان می‌‌تواند نظام معنایی خویش را در عصر جهانی‌شدن هژمونیک نماید. بنابراین در پایان فرضیه مقاله تأیید می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


-  ابراهیمی، نبی الله (1389). «گفتمان اسلام سلفی و جهانی شدن امنیّت خاورمیانه» ، فصلنامه مطالعات راهبردی،سال سیزدهم، شماره چهارم، زمستان 1389، صفحات: 194-175.
-  امام خمینی(ره) (1372). کلمات قصار، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-  بحارالانوار، جلد 68.
-  بهرام پور، شعبان علی(1379). «درآمدی بر تحلیل گفتمان»، در: مجموعه مقالات گفتمان و تحلیل گفتمانی ، به اهتمام : محمدرضا تاجیک ، انتشارات فرهنگ گفتمان.
-  بهروزلک، غلامرضا(1386). جهانی شدن و اسلام سیاسی در ایران، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
-  تاجیک، محمدرضا(1383). گفتمان، پادگفتمان و سیاست، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
-  ­­­­ ـــــــــــــ  (1384). «انسان مدرن و معنای هویّت»، فصلنامه مطالعات ملّی، سال ششم، شماره 21، تهران: مؤسسه مطالعات ملّی.
-  تاجیک،محمدرضا و فرهاد درویشی(1383). «آرمان های انقلاب اسلامی در عصر جهانی شدن» ،مجله جامعه شناسی ایران، دوره پنجم، شماره3، صفحات 140- 171.
-  جعفری،مهدی(1387).«جهانی شدن ومهدویت دو نگاه متفاوت به آینده بشریت»، روزنامه رسالت، شماره 6434،31/2/1387.   
-  جنتی،علی(1390). پیشینه تاریخی و تحوّلات مکتب سلفی، گزارش راهبردی، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
-  جهانیان،رمضان و احمد شفازاده(1392). «انقلاب اسلامی و جهانی شدن»، نشریه علمی-پژوهشی راهبرد، سال بیست و دوم، شماره 67، تابستان 1392، صفحات: 116-95.
-  حسینی زاده، سیدمحمدعلی(1386). اسلام سیاسی در ایران، قم: مؤسسه انتشارات دانشگاه مفید.
-  حنفی،حسن(2002). «الاسلام السیاسی بین الفکر و الممارسه»، فی کتاب: الحرکات الاسلامیه و اثرها فی الاستقرار سیاسی و فی العالم العربی، ابوظبی: مرکز الامارات الدراسات و العبوث الستراتجیه.
-  خلجی، عباس (1386). «ناسازه های نظری و ناکامی سیاسی گفتمان اصلاح طلبی»، پایان نامه دکتری علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
-  دریفوس، هیوبرت (1376). میشل فوکو، فراسوی ساختگرایی و هرمنوتیک، ترجمه حسین بشیریه، تهران: نشر نی.
-  دوسوسور،فردینان (1370). «مبانی ساخت­ گرایی در زبان شناسی»، در: ساخت گرایی، پساساخت گرایی و مطالعات ادبی، نوشته فرزان سجودی، تهران: هرمس.
-   رجایی،فرهنگ‌(1380). پدیده جهانی شدن؛ وضعیت بشری و تمدن اطّلاعاتی، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، تهران: انتشارات آگاه.
-  رضائی جعفری،محسن(1393). «راه کارهای تحکیم و ترویج آموزه های انقلاب اسلامی در عصر جهانی شدن»، ماهنامه جهان آینده، ریاست جمهوری، مرکز ملّی مطالعات جهانی شدن، سال چهارم، شماره سی و چهارم، فروردین و اردیبهشت 1393.
-  رضائی جعفری، محسن و سارا پورعلم(1393). «سیاست در عصر جهانی شدن»، در: رویکرد چند رشته ای به جهانی شدن، به کوشش معاونت آموزشی و پژوهشی مرکز ملّی مطالعات جهانی شدن، تهران: انتشارات مرکز ملّی مطالعات جهانی شدن.
-  سیدباقری،سیدکاظم(1390). «نقش مصلحت در تحوّل فقه سیاسی شیعه پس از انقلاب اسلامی»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 24، بهار 1390، صفحات: 100-75.
-  شیرودی،مرتضی (1383). «لیبرال دموکراسی در بوته نقد»، فصلنامه حصون، شماره 2، زمستان 1383، صفحات: 162­-132.
-  ضمیران، محمد (1378). میشل فوکو، دانش و قدرت، تهران: هرمس.
-  طباطبایی،سیدمحمدحسین(بی تا). المیزان فی تفسیر القرآن،قم: دفتر انتشارات اسلامی.
-   عبدالهیان،حمید(1381). «عقلانیّت و استدلال: گفت و گو میان نسل های جدید»،فصلنامه مطالعات ملّی، سال سوم، شماره 12، تهران: مؤسسه مطالعات ملّی، صفحات 9- 26.
-  عصمت اللهی،محمد هاشم (1378)، جریان پرشتاب طالبان، تهران: الهدی.
-  عضدانلو، حمید (1375). «درآمدی بر گفتمان یا گفتمانی درباره گفتمان»، مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره های 104-103.
-  فرقانی،محمدمهدی(1382). راه دراز گذر، تهران: فرهنگ و اندیشه.
-  فیاضی،سیدعلی(1380). «مردم سالاری دینی،گفتمان آیت الله خامنه ای»، کتاب نقد، شماره 20 و21، پاییز و زمستان 1380.
-  کریمی،غلامرضا و ابوالحسن صفی نژاد (1393). «بررسی تطبیقی الگوی نوین هویتی در منطقه غرب آسیا»، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، سال یازدهم، شماره 36، بهار 1393، صفحات: 130-111.
-  کسرایی،محمدسالار و علی پوزش شیرازی (1388). «نظریه گفتمان لاکلا و موفه ابزاری کارآمد در فهم و تبیین پدیده های سیاسی»، فصلنامه سیاست، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره 39، شماره 3، پاییز 1388.
-  گل‌محمدی،احمد(1381). «نگاهی به مفهوم و نظریه‌های جهانی شدن»، فصلنامه مطالعات ملّی، سال سوم، شماره 11، تهران: مؤسسه مطالعات ملی، صص 85-116.
-  لاکلا، ارنستو (1379). «واسازی، عملگرایی، هژمونی» ، ترجمه جواد علی صدوقی، در: محمدرضا تاجیک (گردآورنده)، گفتمان و تحلیل گفتمانی، تهران: فرهنگ گفتمان.
-  لطفی،نقی و داوود نادمی(1385). «جهانی شدن و ایران(ارزیابی جایگاه ایران در فرآیند جهانی شدن)»، مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، شماره 7، بهار و تابستان 1385، صفحات: 142-119.
-  لوین،اندرو (1380). طرح و نقد نظریه لیبرال دموکراسی، ترجمه سعید زیباکلام، تهران: سمت.
-  مارش،دیوید و جری استوکر(1386). روش و نظریه در علوم سیاسی، ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-  مطهری،مرتضی(1358). پیرامون انقلاب اسلامی، تهران: انتشارات صدرا.
-  ـــــــــــــ  (1368). اسلام و مقتضیّات زمان، ج 1، چاپ هفتم،‌ قم: انتشارت صدرا.
-  ـــــــــــــ  (1375). مجموعه آثار ، ج ا، تهران: انتشارات صدرا.
-  موثقی، سیداحمد (1380). جنبش های اسلامی معاصر، تهران: سمت.
-  مهاجرنیا،محسن(1390). در گفتگو با حجت الاسلام دکتر مهاجرنیا « تفاوت انتخابات در نظام لیبرال دموکراسی و مردم سالاری دینی»، روزنامه خراسان، مصاحبه کننده: رضوانی نیا، شماره انتشار 18060، سه شنبه، 02/12/1390.
-  میرمحمدی، داوود،(1381). «جهانی شدن، ابعاد و رویکردها»  فصلنامه مطالعات ملّی، سال سوم، شماره 11، تهران، مؤسسه مطالعات ملی، صص 59-84.
-  نش، کیت (1380). جامعه شناسی سیاسی، ترجمه محمدتقی دلفروز، تهران: کویر.
-  نظری،علی اشرف(1387). «سیاست، غرب، هویّت و اسلام سیاسی: تصوّرات و پنداشت های غرب از اسلام»، فصلنامه سیاست، دوره 38، شماره 1.
-  نوروزی،محمدجواد(1382). «تبیین نظریه مردم سالاری دینی در قیاس با دمکراسی غربی»، چکیده مقالات همایش مردم سالاری دینی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
-  وصالی مزین،یوسف (1386). عرب های افغان، ترجمه مؤسسه مطالعات اندیشه سازان نور، تهران: اندیشه سازان نور.
-  ون دایک، تئون ای(1382). مطالعاتی در تحلیل گفتمان، تژا میرفخرایی و دیگران، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها.
-  هرسینی، صلاح الدین(1386).«حیات سیاسی حزب عدالت وتوسعه»، روزنامه اعتماد ملی، شهریورماه 1386.
-  هوارث، دیوید(1377). نظریه گفتمان، فصلنامه علوم سیاسی، ترجمه سید علی اصغر سلطانی، شماره 2.
-  یورگنسن، ماریان و لوییز فیلیپس (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
- Fairclough, Norman(2001). Language&power, London: Longman.
- Howarth,David(2000). Discourse, Open University Press.
- Jorgensen, M  and Phillips (2002). Discourse analysis, London: sage publications
-    Howarth, D & Noarval, A & Stavrakakis, G (2000). Discourse theory and political analysis, Manchester: university press.
- Laclau E (1990). New Reflections on the Revolution of Our Time, London: Verso
-    Laclau E, and C, Mouffe(1985). Hegemony and Socialist Strategy Towards a Radical Democratic , London: Verso.