بررسی مسئلۀ همه‌پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه علوم انتظامی امین

2 استادیار علوم ارتباطات علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی

3 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی، نویسنده مسئول

4 کارشناسی ارشد روابط بین الملل دانشگاه اصفهان

چکیده

از سال ۱۹۹۱ میلادی تا کنون بحث استقلال‌خواهی اقلیم کردستان عراق از  بحران‌های اساسی این کشور بوده است. مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق برای رسیدن به این هدف در ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۷ همه‌پرسی تعیین استقلال از حکومت مرکزی را  برگزار کرد و عراق را تا آستانۀ خطر تجزیه‌طلبی و جنگ  داخلی پیش برد. هدف نویسندگان این مقاله، رسیدن به پاسخی متقن و علمی به این پرسش است که مسئلۀ همه‌پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق چه تأثیراتی بر امنیت جمهوری اسلامی ایران خواهد گذاشت؟ و در ادامه چه سناریوهای محتملی را برای آیندۀ اقلیم کردستان عراق می‌توان متصور بود؟ یافته‌های این مطالعه که مبتنی بر تئوری مدل سیکلی بحران مایلس هاگ است، بر این موضوع دلالت دارد که عقبۀ تاریخی این بحران، عملاً مربوط به دوران حکومت بعث صدام و در سال ۱۹۹۱و شکست دولت عراق از نیروهای ائتلاف به رهبری امریکاست. مرحلۀ تکوین این بحران، به سبب حملۀ امریکا به عراق، قدرتمند نبودن دولت این کشور، تعارضات میان گروه‌های عرب عراقی، ظهور داعش  و فرصت‌طلبی اکراد در تحولات پس از سقوط صدام بوده است. در مرحلۀ سرکوب و جنگ‌های داخلی، می‌توان به چالش‌های نظامی اکراد و دولت مرکزی در قبال مسئلۀ کرکوک و مسائل ژئوپلیتیکی و اقتصادی اقلیم کردستان و درنهایت به مرحلۀ وساطت و میانجی‌گری به تأثیر تحریم‌های سیاسی و اقتصادی کشورهای منطقه نظیر ایران، ترکیه و عراق و مخالفت‌های بین‌المللی، مرگ جلال طالبانی، چالش‌های درونی اکراد در درون اقلیم کردستان اشاره کرد. روش پژوهش این مطالعه مبتنی بر روش آینده‌پژوهی  و استفاده از منابع مکتوب و مجازی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابراهیم، جعفر. 1390. «ایران و آشتی میان گروه‌های اپوزیسیون»، فرهنگی- اجتماعی گفت‌وگو. شماره 58. صص 23- 40.
احمدی، حمید و تمری، نجم الدین. 1396. «اسلام‌گرایی و ناکامی آن در کردستان عراق»، فصلنامه جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره پنجم، شماره 11، صص51-92.
احمدی، کیومرث. 1395. آینده‌پژوهی سازمانی ضرورت ها مفاهیم روش‌ها و روندها. تهران: ترمه.
اخوان کاظمی، مسعود و عزیزی، پروانه. ۱۳۹۰.«کردستان عراق؛ هارتلند ژئوپلیتیکی اسرائیل». راهبرد. سال 14. شماره ۶. صص141- 168.
بصیری، محمدعلی. مجیدی نژاد، سیدعلی.  عالیشاهی، عبدالرضا. 1396. «علت کاوی کودتای نافرجام 2016 ارتش ترکیه علیه حزب عدالت و توسعه». مطالعات روابط بین الملل. سال 10. شماره 37. صص 39 - 64 .
بوژمهرانی، حسن و پور اسلامی، مهدی. ۱۳۹۲. «تهدیدات نرم خودمختاری اقلیم کردستان و تأثیرآن بر کردهای ایران». جامعه شناسی جهان اسلام. سال 2. شماره 4. صص 87-110.
پیربال، فرهاد. 1390. «سیاست و جامعه در اقلیم کردستان عراق». فرهنگی- اجتماعی گفت‌وگو. شماره 58. صص 75- 85.
پیشگاهی فرد، زهرا و کریمی، حسن. 1397. «بررسی پیامدهای منطقه‌ای همه‌پرسی در کردستان عراق»، فصلنامه پژهش های جغرافیای انسانی، دوره پنجاهم، شماره 4، صص1029-1047.
حاتمی، محمدرضا و سانیار، میکائیل. ۱۳۹۶. «همه‌پرسی اقلیم کردستان، منابع و تنگناهای تشکیل دولت مستقل». مطالعات راهبردی. سال 20. شماره2. صص 85-111.
حاجی میرخان، زرار. 1390. اقلیم کردستان عراق». فرهنگی- اجتماعی گفت‌وگو. شماره 58. صص 11- 22.
حافظ‌نیا، محمدرضا، قربانی‌نژاد، ریباز واحمدی‌پور، زهرا. 1388. «تحلیل تطبیقی الگوی خود گردانی اقلیم کردستان عراق با الگوی های خودمختاری و فدرالیسم». برنامه ریزی و آمایش فضا، سال 14.شماره 2. صص 195-216.
دهنوی، مهدی و تاج آبادی، حسین. 1393. «فدرالیزم عراق و امنیت ملی ایران؛ فرصت‌ها و چالش‌ها». تحقیقات سیاسی و بین‌المللی. دوره6. شماره 18. صص153-188.
سهرابی، محمد؛ اشرفی، امرالله و کریمی، مرتضی. 1395. «کالبد شکافی احزاب و گروه‌های سیاسی عراق و تأثیر آنها بر روابط ایران و عراق». فصلنامه مطالعات روابط بین الملل، دوره نهم، شماره34، صص167-196.
کاویانی، مراد. ۱۳۸۷. «تحلیل ژئوپلیتیکی کردستان عراق». راهبرد دفاعی. سال 6. شماره ۲۰. صص 107-130.
کتابی، محمود، دهقان، یدالله و حیدری، سولماز. ۱۳۹۲. «بررسی روابط سیاسی- اقتصادی کردستان عراق با ترکیه و تأثیر آن بر سیاست خارجی ایران».  تحقیقات سیاسی بین‌المللی. سال 5. شماره17. صص1-33.
کورنیش، ادوارد. 1394. آینده‌پژوهی پیشرفته: نگاهی ژرف تر به اصول، مبانی و روش‌های آینده‌پژوهی. ترجمه سیاوش ملکی فر. تهران: آینده پژوه.
محمدیان، علی و ترابی، قاسم. ۱۳۹۵. «تبیین تأثیرات تحولات عراق بر اقلیم کردستان». علوم سیاسی. سال 18. شماره ۷۲. صص120-141.
Aldroubi,M. 2017."Iraqi Kurds launch independence vote". The National Times.5September.
Alishahi, A. & other. 2019. The Defensive Paradigm of the Popular Mobilization Forces in Iraq and the Degeneration of Divergent Politics, Journal of Advertising and Public Relations, 2(2), 1-8
Chmaytelli, M., & Toksabay, E. 2017."Turkey raises oil threat after Iraqi Kurds back independence". The Reuters, 28 September.
Chulov, M.2017."Kurdish forces abandon long-held lands to Iraqi army and Shia fighters". The Guardian, 17 October.
Chulov, M., & Johnson, P.2017."Barzani on the Kurdish referendum: We refuse to be subordinates".The Guardian, 22 September.
Forouzan, Y., & Alishahi, A.2017." Turkish Communication foreign policy in the Middle East after the Islamic Awakening and approaches to odds with the Islamic Republic of Iran". International Journal of Advanced Multidisciplinary Research, 4(3), 86-92.
Ghobeishavi, R.2017."10 points about the referendum on the independence, of Iraqi Kurdistan, Iranian diplomacy, in Access:
Heiro, D. 2004. "Iraqi Kurdistan: from safe to autonomous".Goftegou Journal, 40, 45-64.
Ihsan, Mohammad (2017), Nation Building in Kurdistan: Memory, Genocide and Human Rights, London: Routledge.
Joongman, A.2000."Mapping Dimensions of Contemporary Conflicts and Human Rights Violations. World Conflicts and Human Rights MAP 2000, Leiden: Leiden University.
-Kaplan, M., & Mardini, R.2017." The Kurdish region of Iraq is going to vote on independence. Here’s what you need to know". Washingtonpost, 11 November.
Kavalek,T. 2016."The Catch-22 in Nineveh: The Regional Security Complex Dynamics between Turkey and Iran". Journal of Policy Paper, 3(4), 1-15.
Miall, H. 2007." Emergent Conflict and Peaceful Change".Basingstoke: Palgrave.
Miall, H. 2004."Conflict Transformation: A Multi-Dimensional Task. Berlin: VS Verlag fur Sozialwissenschaften.
Miall, H. 1990."Contemporary Conflict Resolution, Cambridge: Polity.
Mitchell, Christopher R.2002."Beyond Resolution: What Does Conflict
Transformation Actually Transform?".Peace and Conflict Studies 9(1), 1-23.
Simpson, E. 2017."America Is in Denial About Iraq". The Foreign Policy, 18 October.