جایگاه اروپا در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با تمرکز بر دولت سیزدهم

نوع مقاله : مقالات پژوهشی ویژه‌نامه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دولت سیزدهم

نویسنده

دانشیار روابط بین الملل، گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم، ایران

چکیده

روابط ایران و اروپا قدمتی بیش از چهار قرن دارد و اولین تماس‌ها با اهداف سیاسی به دوره شاه اسماعیل صفوی باز می‌گردد. از همان موقع، ایران به تدریج وارد بازی های ژئوپولیتیک میان قدرت های اروپایی می گردد.‌ با آنکه انقلاب اسلامی و سیاست خارجی ایدئولوژیک ایران، روابط سیاسی میان این کشور و دول اروپایی را دگرگون نمود، اما مناسبات اقتصادی تا بخش زیادی دست نخورده باقی ماند و ایران تا قبل از پیوستن اتحادیه اروپا به تحریم های هسته ای امریکا در سال ۲۰۱۲، شریک‌ نخست تجاری ایران باقی ماند. هدف از پژوهش حاضر، بررسی فراز و فرود های روابط ایران و اروپا در وهله نخست و سپس در مرحله دوم و مهم تر، تحلیل جایگاه اتحادیه اروپا در سیاست خارحی دولت سیزدهم می باشد. بر این اساس پرسش اصلی پژوهش این است که، اتحادیه اروپا از چه جایگاهی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بویژه دولت سیزدهم برخوردار است؟ در پاسخ به این پرسش استدلال این مقاله بر این پایه استوار است که، نیاز اقتصادی و تکنولوژیک جمهوری اسلامی ایران به اتحادیه اروپا و تلاش ایران برای جلوگیری از همگرایی اتحادیه اروپا با آمریکا در قبال این کشور، همواره گسترش همکاری با این اتحادیه را به یک الویت راهبردی ایران طی دهه های گذشته تبدیل نموده است. با این حال تجربه انفعال اتحادیه اروپا در قبال خروج آمریکا از برجام و نیز افزایش جایگاه قدرت های شرقی در نظام بین الملل از انگیزه دولت سیزدهم در ایران جهت تعمیق روابط با اتحادیه اروپا کاسته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع فارسی
ایزدی، پ. (1388). روابط ایران و فرانسه. روابط ایران و اتحادیه اروپایی: قابلیت‌ها و محدودیت‌ها. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
خبرگزاری فارس. (1400). جزئیات بررسی صلاحیت وزیر پیشنهادی خارجه/موافقان و مخالفان امیرعبداللهیان چه گفتند؟
دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران. (1391). ایران و اتحادیه اروپا: تجارب و چشم‌اندازها. تهران: انتشارات موسسه ابرار معاصر تهران.
شریعتی‌نیا، م.، دیوسالار، ع.، و قهرمان پور، ر. (1401). چشم انداز مناسبات قدرت های بزرگ پس از بحران اوکراین. تهران: ایراس
علی‌پور، ح. (1398). بومی‌گرایی، پساتوسعه‌گرایی و خروج جمهوری اسلامی از گفتمان توسعه. فصلنامه سیاست، 49(2)، 471-453.
مشیرزاده، ح. (1397). از گفتمان انقلاب اسلامی تا گفتمان سیاست خارجی جمهوری اسلامی. فصلنامه سیاست خارجی، شماره 32(4)، 64-43.
نورعلی‌وند، ی. (1394). روابط ایران و اتحادیه اروپا در دوره پسابرجام. دیدبان امنیت ملی، 47، 56-47.
نیکنامی، ر. (1394). تحریم اتحادیه اروپا علیه ایران، تأثیر و کارایی. نگاه ایرانی روابط خارجی (ایرفا)، 6(2)، 36-5.
 
References
Adebahr, C. (2017). Europe and Iran the nuclear deal and beyond. London: Routledge. [DOI:10.4324/9781315513294]
Adebahr, C. (2021). Looking beyond Iran to the Persian Gulf: German foreign policy must get serious about the entire region. Retrived from: [Link]
Alipour, H. (2019). [Nativism, post developmentalism, and IRI escape from the development discourse(Persian)]. Politics Quarterly, 49(2), 453-471. [DOI:10.22059/JPQ.2019.273382.1007369]
Bakhtiari , M. J., & Hossein Nia Salimi F. (2013). UK and EU-Iran relations. Iranian Review of Foreign Affairs, 4( 2), 135-164. [Link]
Bermant, A . (2021). European missile defence: A Russian self-fulfilling prophecy. Retrived from: [Link]
Blockmans, S., Ehteshami, E., & Bahgat, G. (2016). EU-Iran relations after the nuclear deal. Bruxelles: CEPS [Link]
Browne, N. (2010). FOI release: Report on British policy on Iran 1974-1978. London: Foreign & Commonwealth Office.[Link]
Castiglioni, C. (2015). The EEC and Iran : From the revolution of 1979 to the lauch of the critical dialogue in 1992. Journal of European Integration History, 21(1), 69-88. [DOI:10.5771/0947-9511-2015-1-69]
Dessì, A., & Ntousas, V. (2018). Europe and Iranin a fast-changing Middle East. Rome: Istituto Affari Internazionali. [Link]
Dupont, P. E. (2012). Countermeasures and collective security: The case of the EU sanctions against Iran. Journal of Conflict & Security Law, 17(3), 301–336. [DOI:10.1093/jcsl/krs020]
European, Commission. (2022). European Union, trade in goods with Iran. Retrived from: [Link]
Ewing, J., & Reed, S. (2018). European companies rushed to invest in Iran. What now? Retrived from: [Link]
Farsnews. (2021). [The details of the examination of the competence of the proposed foreign minister/ what did the supporters and opponents of Amir Abdollahian say? (Persian)]. Retrived from: [Link]
Fiedler, R. (2016). European Union and the Islamic Republic of Iran: Opportunities and challenges. Retrived from: [Link]
Institute for Political and International Studies. (2012). [Iran and the European Union: Experiences and perspectives (Persian)]. Tehran: Abrare-Moaser. [Link]
Izadi, P. (2009). [Relations between Iran and France. Relations between Iran and the Union European: Capabilities and limitations (Persian)]. Tehran: Center for Strategic Research.
Luman, A. (2018). British diplomacy and the Iranian revolution 1978-1981. London: Palgrave Macmillan. [DOI:10.1007/978-3-319-94406-7]
Magazine of the European Community. (1979). The EEC-Iran Relationship; March-April.
Moshirzade, H. (2019). [From the discourse of the Islamic Revolution to the discourse of the foreign policy of the Islamic Republic (Persian)]. Journal of Foreign Policy, 32(4), 43-64. [Link]
Niknami, R. (2016). [European sanctions against Iran: Impacts and effectiveness (Persian)]. Iranian Review of Foreign Affairs, 6(2), 5-36. [Link]
Nooralivand, Y. (2016). [Relations between Iran and the European Union in the Pasa Barjam era (Persian)]. National Security Watch, 47, 47-56. [Link]
Parsi, T. (2007).Treacherous Alliance; The secret dealings of Israel, Iran and United States. New Haven: Yale University Press. [Link]
Radoslaw, F. (2018). Iran and the European Union after the nuclear deal. Alexandru Ioan Cuza University of Iasi, Centre for European Studies, Iasi, 10(3), 291-305. [Link]
Roach, S. C., Griffiths, M., & Callaghan, T. O. (2013). International relations: The key concepts. London: Routledge. [Link]
Shariatnia, M., Divsalar, A., & Ghahremanpoor, R. (2022). [The perspective of great power relations after the Ukraine crisis (Persian)]. Tehran: Iras. [Link]
Shirvani, T., & Vuković, S. (2015). After the Iran nuclear deal: Europe’s pain and gain. The Washington Quarterly, 38( 3), 79-92. [DOI:10.1080/0163660X.2015.1099026]
Wendt, A. (1999). Social theory of international olitics.Cambridge: Cambridge University Press. [Link]