نقش و جایگاه سازمان‌های مشاوره سیاستی در نظام سیاستی ایران
مقدمه و اهمیت موضوع
مطالعات حوزه مشاوره سیاستی در دهه‌های اخیر عمدتاً از مطالعه مشاوران فردی بر مطالعه سیستم‌های مشاوره سیاستی (Policy Advisory Systems (PAS)) متمرکز شده است. مفهوم سیستم‌های مشاوره سیاستی از دهه 1990 میلادی بمنظور درک و تبیین پویایی‌های سیاستگذاری در جوامع مختلف سیاسی و توضیح اینکه چگونه سیاستگذاری و اداره امور عمومی تحت تاثیر مسیرهای مشاوره‌ای مختلف قرار می‌گیرند، معرفی شده است. این سیستم‌ها، می‌توانند درون حاکمیت و یا بیرون آن بوده و اشکال متفاوتی اعم از شوراها، کمیسیون‌ها، اندیشکده‌ها (کانون‌های تفکر)، دانشگاه‌ها، پژوهشکده‌ها، شرکت‌های خصوصی و نظایر آن را داشته باشند. همچنین می‌توانند در پاسخ به سفارش نهادهای سیاستگذاری و تصمیم‌گیری و یا برمبنای اولویت‌های داخلی خود بر موضوعاتی متمرکز شده و توصیه‌های خود را ارائه نمایند. در چند دهه اخیر، تحقیقات زیادی در مورد فرصت‌ها وچالش‌های انتقال دانش به سیاستگذاری انجام شده است و مفهوم سیستم مشاوره سیاستی به یکی از برجسته‌ترین مفاهیم برای تحلیل تعاملات میان علم و سیاستگذاری تبدیل شده است. بعلاوه، تنوع و تعدد منابع دانشی و شواهد سیاستی، این حوزه از مطالعات را بیشتر درمعرض توجه محققان و سیاست‌گذاران قرار داده است. به‌منظور ارتقای کارآمدی و بهره‌وری سیستم‌های مشاوره سیاستی، مطالعه‌ی این سیستم‌ها بویژه محتوای دانش و نقش‌آفرینان موثر در این فرایند، ساختار آن‌ها و نحوه تأثیرگذاری آن‌ها بر فرایند سیاست گذاری موضوعی کلیدی است. عمده مطالعات بین‌المللی انجام شده، متمرکز بر سیستم‌های مشاوره سیاستی در نظام سیاسی سایر کشورها بویژه سیستم‌های لیبرال دموکراسی غربی (Western Liberal Political System) با اولویت کشورهای دارای نظام وست مینستری نظیر انگلستان، استرالیا و کانادا و سپس کشورهای حوزه سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) و تا حدی کشورهای با سیستم سیاسی اقتدارگرا (Authoritarian) نظیر چین و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس بوده و کمتر نظام‌های سیاسی خارج از این دوگانه را مورد بررسی قرارداده است. بر این اساس، به این دسته‌ی سوم کشورها (نظیر ایران) با بافتار و مختصات سیاسی-اجتماعی و سیاستی منحصر بفرد، در جریان اصلی ادبیات نظری کمتر پرداخته شده است. همچنین مطالعات داخلی صورت گرفته، عمدتاً جریان نظری بین‌المللی را دنبال نموده و کمتر بر مطالعه‌ی تجارب داخلی بویژه با توجه به اقتضائات خاص نظام سیاستگذاری و اداره کشور متمرکز بوده‌اند. براین اساس، این ویژه‌نامه بر کارکردها و ساختارهای سیستم‌های مشاوره سیاستی و همچنین نحوه اثرگذاری آن‌ها بر فرایند سیاستگذاری در کشور متمرکز شده و مقالات نظری و تجربه‌نگاری با اولویت تحلیل تاریخی تجارب مشاوره سیاستی کشور در سطوح مختلف حاکمیت را منتشر می‌نماید.
اولویت‌های موضوعی (مقالات خارج از این اولویت‌ها نیز در صورت داشتن کیفیت لازم مورد بررسی و پذیرش قرار می‌گیرند.)
۱- تفاوت‌های ساختاری و کارکردی سیستم‌های مشاوره سیاستی در ایران با کشورهای مورد مطالعه در جریان اصلی ادبیات نظری و سایر جریانات اخیر این حوزه از مطالعات؛
۲- نحوه اثرگذاری ظرفیت تحلیلی و کارفرمایی نهاد سیاست‌گذار بر فرآیند سیاستگذاری و کیفیت مشاوره دریافتی و چگونگی ارتقای این ظرفیت؛
۳- چگونگی اثرگذاری طیف متنوع کارکردهای سیاسی و دانشی در سیستم‌های مشاوره سیاستی و همچنین درون و بیرون دولت قرار داشتن این نهادها بر ساختار و ابزارهای مورد استفاده آن‌ها؛
۴- وضع موجود و مطلوب ارتباط میان نهادهای مشورت سیاستی درون دولت با زیست‌بوم اندیشه‌ورزی در کشور؛
5- ابعاد و وجوه تمایز سیستم‌های مشاوره سیاستی درون دولت (به معنای گسترده دولت و نه صرفاً قوه مجریه) و چگونگی فرآیند مشاوره سیاستی در این نهادها.
زمان‌بندی ارسال، داوری و انتشار مقالات
۱- دریافت چکیده مبسوط حداکثر ۱۰۰۰ کلمه‌ای شامل اهمیت موضوع، روش جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها، یافته‌های مورد انتظار و مهم‌ترین منابع مورد استفاده: تا تاریخ ۱0 بهمن ۱۴۰۲
۲- اعلام نتیجه پذیرش و داوری اولیه: تا تاریخ 15 بهمن ۱۴۰۲
۳- نگارش و ارسال مقالات: تا تاریخ 15 اسفند ماه ۱۴۰۲
۴- داوری و اصلاحات نهایی: تا تاریخ 15 فرودین ۱۴03
5- تاریخ انتشار: ویژه نامه بهار ۱۴۰3
ملاحظات
برخی منابع پیشنهادی
Craft, J., & Howlett, M.(2013) The dual dynamics of policy advisory systems: The impact of externalization and politicization on policy advice, Policy and Society, 32:3, 187-197, DOI: 10.1016/j.polsoc.2013.07.001.
Craft, J. & Wilder, M. (2017), Catching a Second Wave: Context and Compatibility in Advisory System Dynamics. Policy Stud J, 45: 215-239. https://doi.org/10.1111/psj.12133.
Fraussen, B., & Halpin, D. (2017). Think tanks and strategic policymaking: The contribution of think tanks to policy advisory systems. Policy Sciences, 50(1), 105–124. https://doi.org/10.1007/s11077-016-9246-0.
Howlett, M. (2019). Comparing policy advisory systems beyond the OECD: Models, dynamics and the second generation research agenda. Policy Studies, 40(3–4), 241–259.
Hussain, F., Tsang, D., & Rafique, Z. (2023). Policy advisory systems and public policy making: Bibliometric analysis, knowledge mapping, operationalization, and future research agenda. Review of Policy Research, 00, 1–27. https://doi.org/10.1111/ropr.12564
Hustedt, T. (2019). Studying policy advisory systems: Beyond the Westminster-bias? Policy Studies, 40(3–4), 260–269.
Hustedt, T., & Veit, S. (2017). Policy advisory systems: Change dynamics and sources of variation. Policy Sciences, 50(1), 41–46. https://doi.org/10.1007/s11077-016-9272-y.
Veit, S, Hustedt., T., & Bach, T. (2017). Dynamics of change in internal policy advisory systems: the hybridization of advisory capacities in Germany. Policy Sci 50, 85–103 https://doi.org/10.1007/s11077-016-9266-9
Veselý, A . (2013). Externalization of policy advice: Theory, methodology and evidence, Policy and Society, 32:3, 199-209, DOI: 10.1016/j.polsoc.2013.07.002.