بنیان ها و الزامات نظری سیاستگذاری قومی ،نوع شناسی سیاست قومی بر مبنای مدل قدرت دولت-ملت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

مساله نظم و وفاق اجتماعی فراگیر یکی از مسائل اجتماعی کنونی در جوامع چندفرهنگی و چندقومیتی به شمار می‌رود. چگونگی مواجهه و نحوه حل این مساله در طول چند دهه گذشته در بین جوامع متنوع نشان دهنده رویکردهای نطری و تفاوت در عملی است که خود را به شکل سیاست قومی این جوامع نشان می‌دهد. در این مقاله درصدد بوده‌ایم تا با بررسی سیاست‌های قومی و ارزیابی آنها به یک مدل نظری و سیاست قومی مطلوب برسیم. به لحاظ روش‌شناسی این مقاله در سنت سیاست‌پژوهی و با کاربست روش ارزیابیِ انتقادی و استفاده از تکنیک پژوهشی مطالعه اسنادی نوشته شده است. بدین منظور پس از مفهوم‌شناسی مرتبط با مساله و مرور اسنادی در سیاست‌های قومی تلاش شده است تا یک مدل تحلیلی ساخته شود. سیاست قومی مطابق این مدل محصولِ یک رابطه سه‌گانه بین سه عامل دولت، ملت و قومیت است که تحت تاثیر وزن، ماهیت و نوع روابط متقابل بین این عناصر تعیین می‌گردد. ادعای مقاله این است که اولاً نوع حکومت و حکمرانی، ثانیاً درجه ضعف و قدرت دولت و ثالثاً نگاه دولت به ملت و قومیت تاثیری مهم بر الگو و مدل‌های سیاست قومی در جوامع مختلف داشته است. در نهایت در چارچوب مثلث دولت، ملت و قومیت، الگوی شهروندی به عنوان الگوی مطلوب سیاست قومی پیشنهاد شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی، ح. (1379). قومیت و قوم گرایی در ایران، از افسانه تا واقعیت. چاپ 2. تهران: نشر نی.
امیرکافی، م.، و حاجیانی، ا. (1392). نسبت هویت قومی و ملی در جامعه چندقومیتی ایران: بررسی و مقایسه سه رهیافت نظری. راهبرد، 22(66)، 146-117.
برتون، ر. (1380). قوم‌شناسی سیاسی [ن. فکوهی، ترجمه فارسی]. تهران: نشر نی.
بشیریه، ح. (1386). عقل در سیاست. چاپ 2. تهران: نگاه معاصر.
بنی‌هاشمی، م. ق. (1383). رژیم‌های جهانی و تحول جایگاه جنبشهای قومی. فصلنامه مطالعات راهبردی، 7(23)، 107-89.
بهرامی، ر. (1377). سیاست قومی پهلوی اول در قبال قوم لر. فصلنامه مطالعات راهبردی، 1(1)، 124-85.
پورسعید، ف. (1386). گوناگونی و انسجام ملی در جامعه ایرانی. فصلنامه مطالعات راهبردی، 10(35)، 60-33.
ترابی، ی. (1388). سیاست‌های جمهوری اسلامی در مدیریت تنوعات اجتماعی. دانش سیاسی، 5(1)، 157-115.
چلبی، م. (1378). بررسی هویت قومی و رابطه آن با هویت جامعه‌ای (ملی). جلد 1. تهران: وزارت کشور.
حاجیانی، ا. (1380). الگوی سیاست قومی در ایران. فصلنامه مطالعات راهبردی، 4(12-11)، 138-119.
خوبروی‌پاک، م. ر. (1380). اقلیت‌ها. تهران: نشر و پژوهش شیرازه.
دیویدمیسون، ت. (1377). قومیت و سیاست. فصلنامه مطالعات راهبردی، 1(1)، 152-125.
ذکایی، م. س. (1380). بررسی تطبیقی سیاست‌های ادغام اجتماعی و شهروندی در اروپا. فصلنامه مطالعات ملی، 2(8)، 88-69.
رکس، ج.، و ذکایی، م. س. (1380). اقلیت‌های قومی و دولت ملی: جامعه‌شناسی سیاسی جوامع چندفرهنگی. فصلنامه مطالعات ملی، 2(8)، 186-163.
سیدامامی، ک. (1377). یکپارچگی ملی و رشد هویت‌های قومی. فصلنامه مطالعات راهبردی، 1(1)، 18-7.
سیدامامی، ک. (1385). قومیت از منظر سیاست‌های هویت. دانش سیاسی، 2(1)، 166-143.
سیدامامی، ک.، و هوشنگی، ح. (1395). سیاست‌گذاری تنوع قومی در جمهوری اسلامی ایران: چشم‌انداز، اهداف و سیاست‌های پیشنهادی. فصلنامه مطالعات ملی، 17(66)، 21-3.
صادقی‌زاده، ک. (1397). الزامات سیاستگذاری فرهنگی اقوام؛ راهبردهای برگرفته از اسناد بالادستی و دیدگاه‌های ذینفعان (مطالعه موردی قوم کرد). راهبرد فرهنگ، 11(42)، 122-87.
صالحی‌امیری، س. ر. (1385). مدیریت منازعات قومی در ایران. تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک.
فکوهی، ن.، و عیاری، آ. (1388). اینترنت و هویت در پنج هویت قومی ایرانی. مجله جهانی رسانه، 4(1)، 26-1.
قاسمی، م. ع. (1384). گفتمان‌های حقوق تنوع فرهنگی و قومی. فصلنامه مطالعات راهبردی، 8(29)، 627-609.
قوام، ع.، و مالمیر، م. (1393). ارائه یک مدل تحلیلی برای بررسی شکاف دولت- ملت (الگویابی روابط بین دولت و جامعه). پژوهشنامه علوم سیاسی، 10(1)، 197-157.
کریمی، ع. (1387). مدیریت سیاسی در جوامع چندفرهنگی. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
مارجر، م.، و افتخاری، ا. (1377). سیاست قومی. فصلنامه مطالعات راهبردی، 1(1)، 182-153.
ماژرزاک، آ. (1392). پژوهش و سیاستگذاری [ه. نایبی، ترجمه فارسی]. تهران: نشر نی.
محمدزاده، ح.، و خانی، س. (1397). زمینه‌های تاریخی و اجتماعی موثر بر شکاف قومی در ایران. مطالعات اجتماعی ایران، 12(3)، 147-125.
مطلبی، م. (1387). جغرافیای سیاسی اقوام ایرانی. ماهنامه زمانه، (70)، 16-9.
مقصودی، م.، و دربندی، ا. (1391). بررسی سیاست‌های قومی جمهوری اسلامی ایران در قبال کردها در دولت اصلاحات (2006-1998). پژوهشنامه علوم سیاسی، 7(4)، 178-155.
یوسفی، ع. (1380). روابط بین قومی و تاثیر آن بر هویت ملی اقوام در ایران: تحلیلی ثانویه بر داده‌های یک پیمایش ملی. فصلنامه مطالعات ملی، 2(8)، 42-13.
Ahmadi, H. (2000). [Ethnic and ethnicity in Iran, from myth to reality (Persian)]. 2nd Ed. Tehran: Nashr-e Ney. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/598368
Alesina, A., & Zhuravskaya, E. (2011). Segregation and the quality of government in a cross section of countries. American Economic Review, 101(5), 1872-911. [DOI:10.1257/aer.101.5.1872]
Amir Kafi, M., & Hajiani, E. (2013). [Relationship between ethnic and national identities in Iran’s multiethnic society: Study and comparison of three theoretical approaches (Persian)]. Rahbord, 22(66), 117-46. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=181684
Bahrami, R. (1998). [Pahlavi regime policy toward Lor ethnic (Persian)]. Strategic Studies Quarterly, 1(1), 85-124. http://quarterly.risstudies.org/article_1365.html
Bani Hashemi, M. Q. (2004). [World regimes and the change in the status of ethnic movements (Persian)]. Strategic Studies Quarterly, 7(23), 89-107. http://quarterly.risstudies.org/article_1032.html
Bashiriyeh, H. (2007). [Wisdom in politics (Persian)]. 2nd Ed. Tehran: Negahe Moaser. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/712472
Breton, R. J. L. (2001). Political ethnology [N. Fakouhi, Persian Trans]. Tehran: Nashr-e Ney. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/630207
Brown, D. (2003). The state and ethnic politics in SouthEast Asia. London: Routledge. https://books.google.com/books?id=MAKFAgAAQBAJ&dq
Caron, J. F., & Laforest, G. (2009). Canada and multinational federalism: From the Spirit of 1982 to Stephen Harper’s open federalism. Nationalism and Ethnic Politics, 15(1), 27-55. [DOI:10.1080/13537110802672370]
Chalabi, M. (1999). [Investigating ethnic identity and its relationship with (national) community identity (Persian)]. Vol. 1. Tehran: Ministry of Interior.
Curtis, G. E., Hooglund, E. J., & Library of Congress. Federal Research Division. (2008). Iran: A country study. Washington, DC: Federal Research Division, Library of Congress. https://www.loc.gov/item/2008011784/
David Mason, T. (1998). [Ethnicity and politics (Persian)]. Strategic Studies Quarterly, 1(1), 125-52. http://quarterly.risstudies.org/article_1366.html
Delanty, G. (2003). Community. 1st Ed. Abingdon: Routledge. https://www.routledge.com/Community/Delanty/p/book/9780415236867
Fakouhi, N., & Ayari, A. (2009). [Internet and identity among five tribal groups in Iran (Persian)]. Global Media Journal-Persian Edition, 4(1), 1-26. https://gmj.ut.ac.ir/article_66562.html
Ghavam, A., & Malmir, M. (2015). [An analytical framework for study of nation-state cleavage (modeling and pattering of relations between state and society) (Persian)]. Research Letter of Political Science, 10(1), 157-97. http://www.ipsajournal.ir/article_256.html
Hajiani, E. (2001). [Ethnic policy model in Iran (Persian)]. Strategic Studies Quarterly, 4(11-12), 119-38. http://ensani.ir/fa/article/119874
Hartmann, D., & Gerteis, J. (2005). Dealing with diversity: Mapping multiculturalism in sociological terms. Sociological Theory, 23(2), 218-40. [DOI:10.1111/j.0735-2751.2005.00251.x]
Hooghe, M., Reeskens, T., Stolle, D., & Trappers, A. (2009). Ethnic diversity and generalized trust in Europe. Comparative Political Studies, 42(2), 198-223. [DOI:10.1177/0010414008325286]
Karimi, A. (2008). [Political management in multicultural societies (Persian)]. Tehran: Majlis Research Center. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/1693489
Khoobrouy Pak, M. R. (2001). [Minorities (Persian)]. Tehran: Shirazeh. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/636863
Maghsoudi, M., & Darbandi, A. (2012). [Reviwing of Islamic Republic of Iran’s ethnic policies regarding Kurdish groups at the period of the reformist state (1998-2006) (Persian)]. Research Letter of Political Science, 7(4), 155-78. http://www.ipsajournal.ir/article_191.html
Mahoney, J. (2004). Revisiting general theory in historical sociology. Social Forces, 83(2), 459-89. [DOI:10.1353/sof.2005.0018]
Majchrzak, A. (2013). Methods for policy research [H. Nayebi, Persian Trans]. Tehran: Nashr-e Ney. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/3156075
Marger, M., & Eftekhari, A. (1998). [Ethnic policy (Persian)]. Strategic Studies Quarterly, 1(1), 153-82. http://quarterly.risstudies.org/article_1367.html
Matlabi, M. (2008). [Political geography of Iranian ethnic groups (Persian)]. Zamaneh, (70), 9-16. http://ensani.ir/fa/article/10950
Mohammadzade, H., & Khani, S. (2018). [The social and historical backgrounds in activation of ethnic cleavage in Iran (Persian)]. Iranian Social Studies, 12(3), 125-47. http://www.jss-isa.ir/article_34727.html
Pearson-Merkowitz, Sh. (2012). The limits of the homogeneity model: Segregation and civic engagement in Latino communities. American Politics Research, 40(4), 701-36. [DOI:10.1177/1532673X12440720]
Poursaeed, F. (2007). [Diversity, national coherence and Iranian society (Persian)]. Strategic Studies Quarterly, 10(35), 33-60. http://quarterly.risstudies.org/article_958.html
Qasemi, M. A. (2005). [Two discourses of cultural and ethnic diversity rights (Persian)]. Strategic Studies Quarterly, 8(29), 609-27. http://quarterly.risstudies.org/article_1077.html
Rex, J., & Zokaee, M. S. (2001). [Ethnic minorities and the national government: Political sociology of multicultural societies (Persian)]. National Studies, 2(8), 163-86. http://ensani.ir/fa/article/154305
Sadeqizadeh, K. (2018). [Imperatives of cultural policymaking for ethnic communities; a strategy based on master documents and viewpoints of shareholders (a case study of Kurdish community) (Persian)]. Strategy for Culture, 11(42), 87-122. http://www.jsfc.ir/article_82702.html
Salehi Amiri, S. R. (2006). [Ethnic conflict management in Iran (Persian)]. Tehran: Center for Strategic Research, Expediency Discernment Council. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/910539
Seyed Emami, K. (1998). [National integrity and the growth of ethnic identities (Persian)]. Strategic Studies Quarterly, 1(1), 7-18. http://quarterly.risstudies.org/article_1361.html
Seyed Emami, K. (2006). [Ethnicity from the point of view of identity politics (Persian)]. Political Knowledge, 2(1), 143-66. https://pkn.journals.isu.ac.ir/article_69.html
Seyed Emami, K., & Houshangi, H. (2016). [Policy making for ethnic diversity in the Islamic Republic of Iran: Vision, objectives and proposed policies (Persian)]. National Studies, 17(66), 3-21. http://rjnsq.sinaweb.net/article_96768.html
Torabi, Y. (2009). [The Islamic Republic’s policies towards social diversities management (Persian)]. Political Knowledge, 5(1), 115-57. https://pkn.journals.isu.ac.ir/article_26.html
Yousefi, A. (2001). [Interethnic relations and its impact on national ethnic identity in Iran: A secondary analysis of national survey data (Persian)]. National Studies, 2(8), 13-42. http://ensani.ir/fa/article/154283
Zokaee, M. S. (2001). [A comparative study of social integration and citizenship policies in Europe (Persian)]. National Studies, 2(8), 69-88. http://ensani.ir/fa/article/154289