نظریه سینمای دولتی ایران (تحلیل سیاستگذاری سینمای پس از انقلاب با تأکید بر سیاست‌های بنیاد سینمایی فارابی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه سیاس تگذاری فرهنگی، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه مطالعات فرهنگ و ارتباطات، دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

چکیده

نظریه سینمای دولتی ایران بیانگر نحوه مواجهه دولت جمهوری اسلامی با رسانه سینماست؛ رسانه‌ای که رهبران انقلاب از همان ابتدا با تأکید بر اهمیت آن، «تغییر فرم» آن را در حکومت اسلامی وعده دادند و خواستار نظارت و دخالت دولت در آن شدند. با تأسیس «بنیاد سینمایی فارابی» در سال 1362، این خواسته محقق و از آن تاریخ، سینمایی که دولت خواهان تولید و توزیع آن بود، با اعمال سیاست‌های سینمایی فارابی و هدایت و حمایت این «بنیاد» شکل گرفت.
در این پژوهش تلاش شده تا سیاستگذاری‌های سینمایی «بنیاد سینمایی فارابی»، نوع سینمای مورد هدایت و حمایت بنیاد و نیز روایت سیاستگذاران سینما و مدیران فارابی در پنج دولت بعد از انقلاب، با رویکرد نهادگرایی تاریخی و روش «تحلیل روایت»، در سه بخش تولید فیلم، نمایش آن و جشنواره فیلم فجر شناسایی و تحلیل شود.
یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد سیاستگذاران و مدیران بنیاد سینمایی فارابی از زمان تأسیس تاکنون در اندیشة تولید فیلم ایرانی و ایجاد سینمای ملی بوده‌اند اما هرکدام با برداشتی خاص و متفاوت از رسانه سینما و مفهوم سینمای ملی و مخاطبان آن، اقدام به سیاستگذاری در سینما و ایجاد نظام خاص تولیدوتوزیع فیلم در ایران کرده‌اند.
بر مبنای این تحقیق، سیاستگذاران سینمای ایران فهم یکسانی از اینکه کدام نوع سینما می‌تواند در خدمت مردم و انقلاب باشد، ندارند. آنها همچنین در مواجهه با منتقدان خود توافقی در تعریف مشترک از فرهنگ، ارزش، مردم، سینمای ملی و منافع ملی ندارند، از این‌رو برای اثبات حقانیت خود دائم در نزاع ارزشی با همدیگرند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابینگ، ه. (1398). چرا هنرمندان فقیرند؟ درآمدی بر اقتصاد استثنایی هنر [ح. م. شش‌جوانی و ل. میرصفیان، ترجمه فارسی]. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
اسفندیاری، ش. (1393). سینمای ملی و جهانی‌شدن [م. اوحدی، ترجمه فارسی]. تهران: انتشارات سروش.
اسمیت، ک. ب.، و لریمر، ک. د. (1396). درآمدی نظری بر سیاست عمومی [ب. عطارزاده، ترجمه فارسی]. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
الکساندر، و. د. (1390). جامعه‌شناسی هنرها؛ شرحی بر اشکال زیبا و مردم‌پسند هنر [ا. راودراد، ترجمه فارسی]. چاپ 1. تهران: موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن.
پیترز، گ. (1386). نظریه نهادگرایی در علم سیاست [ف. مومنی و ف. مومنی، ترجمه فارسی]. تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
پیرسون، پ. (1393). سیاست در بستر زمان: تاریخ، نهادها و تحلیل اجتماعی [م. فاضلی، ترجمه فارسی]. تهران: نشر نی.
ترنر، گ. (1395). سینما: کنش اجتماعی [ع. سیاح، ترجمه فارسی]. تهران: انتشارات دنیای اقتصاد.
حسینی، س. م. (1392). تن‌دال: تحول فرهنگ سیاسی در سینمای پرمخاطب ایران (1390-1357). تهران: رخداد نو.
دریفوس، ه.، و رابینو، پ. (1376). م‍ی‍ش‍ل‌ ف‍وک‍و ف‍راس‍وی‌ س‍اخ‍ت‍گ‍رای‍ی‌ و ه‍رم‍ن‍ی‍وت‍ی‍ک [ح. بشیریه، ترجمه فارسی]. چاپ 1. تهران: نشر نی.
راودراد، ا. (1391). جامعه‌شناسی سینما و سینمای ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
غفاری، غ. ر.، و عزیزی مهر، خ. (1391). رویکرد نهادی و تحلیل سیاست‌های رفاهی در ایران معاصر. مطالعات جامعه‌شناختی، 19(1)، 23-56.
کاظمی، ح. (1392). نهادگرایی به عنوان الگویی برای تحلیل سیاسی. پژوهش سیاست نظری، (13)، 27-1.
کروتی، د.، و هوینس، و (1391). رسانه/جامعه: صنایع، تصاویر و مخاطبان [م. یوسفی و س. ر. مرزانی، ترجمه فارسی]. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
کریگان، ف. (1396). بازاریابی فیلم [م. سروی زرگر، ترجمه فارسی]. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
گوپتا، د. ک. (1393). سیاست‌گذاری و تحلیل سیاست‌های عمومی [ر. قلی‌پور و م. فقیهی، ترجمه فارسی]. تهران: مهکامه.
محسنیان‌راد، م. (1372). سینمای ایران در آستانه انقلاب اسلامی. رسانه، (13)، 36-26.
مورن، م. رین، م. و گودین، ر. (1393). دانشنامه سیاست‌گذاری عمومی [م. صفار، ترجمه فارسی]. تهران: نشر میزان.
نفیسی، ح. (1394). تاریخ اجتماعی سینمای ایران [م. شهبا، ترجمه فارسی]. جلد 1. تهران: انتشارات مینوی خرد.
ویلیامز، م. س. (1389). فرهنگ و امنیت [ر. طالبی‌آرانی و م. نورمحمدی، ترجمه فارسی]. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
یزدانیان، ح. (1347). دکانی به نام سینما. تهران: سپهر.
References
Abbing, H. (2019). Why are artists poor? The exceptional economy of the arts [H. R. Sheshjavani & L. Mirsafiyan, Persian Trans]. Tehran: Elmi Farhangi. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/5562678
Alexander, V. D. (2011). Sociology of the arts: Exploring fine and popular forms [A. Rawdrad, Persian Trans]. 1st Ed. Tehran: Institute for Writing, Translating and Publishing (Matn). http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/2211233
Croteau, D. & Hoynes, W. (2012). Media society: Industries, images, and audiences [M. Yousefi & S. R. Marzani, Persian Trans]. Tehran: Imam Sadeq University Press. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/2800641
Dreyfus, H. L., & Rabinow, P. (2000). Michel Foucault: Beyond structuralism and hermeneutics [H. Bashiriyeh, Persian Trans]. 1st Ed. Tehran: Ney. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/604105
Esfandyari, Sh. (2014). Iranian cinema and globalization: National, transnational, and Islamic dimension [M. Ouhadi, Persian Trans]. Tehran: Soroush Publications. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/3394644
Fischer, F. (1980). Politics, values, and public policy: The problem of methodology. Boulder, Co: Westview Press. https://books.google.com/books/about/Politics_values_and_public_policy.html?id=6mt8AAAAIAAJ
Ghafari, G. R., Azizimehr, Kh. (2012). [Institutional approach and analysis of welfare policies in contemporary’s Iran (Persian)]. Sociological Review, 19(1), 23-56. [DOI:10.22059/JSR.2012.56172]
Gupta, D. K. (2013). Analyzing public policy: Concepts, tools, and techniques [R. Qolipour & M. Faqihi, Persian Trans]. Tehran: Mahkameh. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/3359359
Hosseini, S. M. (2013) .[Tanddal: The evolution of political culture in popular Iranian cinema (1978-1988) (Persian)]. Tehran: Rokhdad-e Noo. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/2917064
Kazemi, H. (2013). [Institutionalism as a model for political analysis (Persian)]. Research in Theoretical Politics, (13), 1-27. http://political.ihss.ac.ir/En-Article/139412091129511254
Kerrigan, F. (2017). Film marketing [M. Sarvi, Persian Trans]. Tehran: Research Institute of Culture, Arts and Communications. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/4730297
Mohsenian Rad, M. (1994). [Iranian cinema at the beginning of the Islamic Revolution (Persian)]. Rasaneh, (13), 26-36. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/323938
Moran, A., Ed. (2005). Film policy: International, national and regional perspectives (Culture: Policy and politics). Abingdon, UK: Routledge. https://www.amazon.com/Film-Policy-International-National-Perspectives-ebook/dp/B000OI0YY0
Moran, M., Rein, M., & Goodin, R. E. (2014). The Oxford handbook of public policy [M. Saffar, Persian Trans].Tehran: Mizan Press. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/3174171
Nafici, H. (2015). A social history of Iranian cinema [M. Shahba, Persian Trans]. Vol. 1. Tehran: Minoo-ye-Kherad. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/3634525
Peters, B. G. (1999). Institutional theory in political science: The new institutionalism [F. Momeni & F. Momeni, Persian Trans]. Tehran: Academic Center for Education, Culture and Research. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/1147996
Pierson, P. (2004). Politics in time: History, institutions, and social analysis [M. Fazeli, Persian Trans]. Tehran: Ney. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/3251298
Ravadrad, A. (2012). [Sociology of cinema & the Iran’s cinema (Persian)]. Tehran: University of Tehran Press. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/2808481
Smith, K. B., & Larimer, C. W. (2013). The public policy theory primer [B. Attarzadeh, Persian Trans]. Tehran: Elmi Farhangio. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/5038787
Turner, G. (2016).Film as social practice [A. Sayyah, Persian Trans]. Tehran: Donya-ye Eghtesad. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/4379642
Williams, M. C.  (2011). Culture and security: Symbolic power and the politics of international security [R. Talebi Arani & M. Noormohammadi, Persian Trans]. Tehran: Research Institute for Strategic Studies. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/2249655
Yazdanian H. (1968). [A shop with the name of cinema (Persian)]. Tehran: Sepehr. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/2005520
Zeydabadi-Nejad, S. (2009). The politics of Iranian cinema: Film and society in the Islamic Republic (Iranian studies). New York: Routledge. https://www.amazon.com/Politics-Iranian-Cinema-Society-Republic/dp/0415455375