پیش‌گیری از جرایم رایانه‌ای از رهیافت‌های نظری تا رهیافتِ جهانی در پرتو رهنمود پیش‌گیری از جرمِ سازمان ملل متحد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

امروزه، سیاستگذاران و مجریان قانون، به دلایل مختلف از جمله کاهش هزینه‌های تحقق عدالت جنایی، به اقدامات کنشی و پیش‌گیرانه، متمایل شده‌اند؛ اما پیش‌گیری از جرم، زمانی کارایی بهتری خواهد داشت که مبتنی بر مبانیِ سازگار با ویژگی‌های هر طبقه از جرم‌ها باشد. مسأله‌ی پیش‌گیری از جرایم رایانه‌ای، به‌عنوان یکی از پدیده‌های نوظهور مجرمانه، با توجه به ویژگی‌های این جرایم و مرتکبان آن - از جمله فرامرزی بودن، گستردگی خسارت، سهولت ارتکاب و کم‌سن‌ بودن مرتکبان - ضرورتی دوچندان می‌یابد. سازمان ملل متحد در سال 2002، سندی با عنوان «رهنمود پیش‌گیری از جرم» تصویب نموده که در آن به بیان چارچوب فعالیت‌ها، اصول بنیادی، روش‌ها و دیگر اموری که کشورها باید در پیش‌گیری از جرم رعایت کنند، پرداخته است. مقاله‌ی حاضر، مسأله‌ی پیش‌گیری از جرایم رایانه‌ای را در دو محور اصلی بررسی می‌کند، که عبارت‌اند: (1) اتخاذپذیری رویکردهای پیش‌گیری مبتنی بر توسعه‌ی اجتماعی و مبتنی بر موقعیت‌های جرم‌زا، که می‌توان آن را به‌عنوان «رهیافت‌های نظری» به این موضوع بررسی کرد(2) اصول راهبردی پیش‌گیری با محوریت سند رهنمود پیش‌گیری سازمان ملل متحد، که می‌توان آن را جلوه‌ای از یک «رهیافتِ جهانی» یا رهیافتی در بستر جهانی شدن درنظر گرفت، و تحلیل کرد.
 
 

کلیدواژه‌ها


-         ابراهیمی، شهرام.(1391). جرم­شناسی پیش‌گیری (چاپ دوم). تهران: انتشارات میزان.
-      آلبرتس، دیوید و پاپ، دانیل.(1385).گزیده‌ای از عصر اطلاعات الزامات امنیت ملی در عصر اطلاعات (چاپ نخست) (مترجم: علی علی­آبادی و رضا نخجوانی). تهران: پژوهشکده‌ی مطالعات راهبردی.
-     آیکاو، دیوید جی.(1383). راه­های پیش‌گیری و مقابله با جرایم رایانه­ای(چاپ اول)،( مترجم: اکبر استرکی و محمدصادق روزبهانی و تورج ریحانی و راحله الیاسی). تهران: معاونت پژوهش دانشگاه علوم انتظامی.
-         جلالی­فراهانی، امیرحسین.(1383). پیش‌گیری از جرایم رایانه­ای.مجله‌ی حقوقی دادگستری. شماره‌ی 47، 87 120.
-         ــــــــــــــــــــــ . (1384). پیش‌گیری وضعی از جرایم سایبر در پرتو موازین حقوق بشر. مجله‌ی فقه و حقوق.133- 162.
-         ــــــــــــــــــــ..(1389).کنوانسیون جرایم سایبر و پروتکل الحاقی آن . تهران: انتشارات خرسندی.
-     جوان­جعفری، عبدالرضا و سیدزاده­ثانی، مهدی.(1391). رهنمودهای عملی پیش‌گیری از جرم (چاپ اول). معاونت پیش‌گیری از وقوع جرم قوه‌ی قضاییه.تهران: انتشارات میزان.
-     خالقی پوستچی، علی.(1388). پیش‌گیری از جرایم سایبری با بهره­گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات. مقاله­های همایش ملیِ علمی- کاربردی پیش‌گیری از جرم (قوه قضاییه، مشهد مقدس)(چاپ نخست). تهران: بنیاد حقوقی میزان.
-     گاتن، ویلیام.(1384). دگرگونی­های اجتماعی در جامعه اطلاعاتی (چاپ نخست) ( مترجم: محمد توکل و ابراهیم کاظمی­پور) تهران:کمیسیون ملی یونسکو.
-     رضوی، محمد.(1386). جرایم سایبری و نقش پلیس در پیش‌گیری از این جرایم و کشف آن­ها. فصل‌نامه‌ی دانش انتظامی. سال نهم. شماره‌ی اول.120- 140.
-     زینالی، امیرحمزه.(1388). حمایت کیفری از کودکان در برابر هرزه­نگاری از واکنش­های جهانی تا پاسخ­های نظام­های کیفری ملی (چاپ نخست). حقوق فناوری اطلاعات و ارتباطات (مجموعه مقالات). گرامی‌داشت مرحوم دزیانی، گردآوری امیرحسین جلالی فراهانی. تهران: انتشارات روزنامه‌ی رسمی.
-         سلیمی، احسان. (1391). خطر مضاعف جرایم رایانه­ای. مجموعه مقالات اولین کنگره‌ی فضای مجازی و آسیب­های اجتماعی نوپدید. تهران.
-         شیرزاد، کامران. (1388).جرایم رایانه­ای از دیدگاه حقوق جزای ایران و حقوق بین­الملل (چاپ نخست). تهران: نشر بهینه.
-         صفاری، علی. مبانی نظری پیش‌گیری وضعی از جرم(1380). مجله‌ی تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی. شماره‌ی 33-34، 267 – 322.
-         فضلی، مهدی.(1389). مسؤلیت کیفری در فضای سایبر (چاپ نخست). تهران: انتشارات خرسندی.
-     ملزوماتی، الهام و یاری، علیرضا.(1384). امنیت مرکز خدمات اینترنت(چاپ نخست)(مجموعه مقالات همایش نقش مراکز داده در توسعه‌ی فناوری اطلاعات و ارتباطات). تهران: دبیرخانه‌ی شورای عالی اطلاع‌رسانی.
-         نجابتی، مهدی.(1379). نقش طراحی واحدهای مسکونی در پیش‌گیری از جرم. مجله‌ی امنیت. سال چهارم، شماره15 و 16.
-         نجفی ابرندآبادی، علی­حسین.(1378).پیش‌گیری از بزهکاری و پلیس محلی. مجله‌ی تحقیقات حقوقی. شماره‌ی 25 و 26، 129- 150.
-         ــــــــــــــــــــ .(1382). پیش‌گیری عادلانه از جرم(چاپ نخست). مجموعه مقالات در تجلیل استاد محمد آشوری. تهران: انتشارات سمت.
-     وایدنگ,1379 به نقل از رضوی، محمد.(1386). جرایم سایبری و نقش پلیس در پیش‌گیری از این جرایم و کشف آن‌ها. فصل‌نامه‌ی دانش انتظامی. سال نهم. شماره‌ی اول،120- 140.
-     ویلیامز، ماتیو.(1391). بزهکاری مجازی، بزه، انحراف و مقررات­گذاری برخط (چاپ نخست) ( ترجمه‌ی امیرحسین جلالی‌فراهانی و محبوبه منفرد). تهران: نشر میزان.
-         الهی­منش، محمدرضا و سدره­نشین، ابوالفضل.(1391). محشای قانون جرایم رایانه­ای(چاپ اول). تهران: انتشارات مجد.
-     یزدانی زنور، هرمز.(1388). حریم خصوصی در فضای سایبر. (حقوق فناوری اطلاعات و ارتباطات؛ مجموعه مقالات). گرامیداشت مرحوم دزیانی.گردآوری امیرحسین جلالی‌فراهانی.
 
-          Cusson، Maurice, (2002).la criminology، parise، Hachette، coll، les fondamentaux.
-          Keenan، Patrick James, (2006), the New Deterrence: Crime and Policy in the Age of Globalization, Iowa Law Review، Vol. 91، p. 505. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract
-          Olson, k، robin، cpcu, cris, (2005) ، ARM and ARP، identity theft: a person risk management approach، cpcu journal، vol.58، no.10
-          The guidelines for the prevention of crime, (2002) ، council resolution